Κοινή διαπίστωση η απουσία σχεδιασμού και οργάνωσης
Μία απόλυτα σαφή και επιστημονικά τεκμηριωμένη εικόνα σχετικά με τις πιέσεις που ασκούνται στο λιμναίο οικοσύστημα και εν γένει στη βιοποικιλότητά του, επηρεάζοντας τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που προσφέρει στη φύση και τον άνθρωπο, καταγράφει και παρουσιάζει η μελέτη που ανατέθηκε από τον ΟΦΥΠΕΚΑ
Μία απόλυτα σαφή και επιστημονικά τεκμηριωμένη εικόνα σχετικά με τις πιέσεις που ασκούνται στο λιμναίο οικοσύστημα και εν γένει στη βιοποικιλότητά του, επηρεάζοντας τις οικοσυστημικές υπηρεσίες που προσφέρει στη φύση και τον άνθρωπο, καταγράφει και παρουσιάζει η μελέτη που ανατέθηκε από τον ΟΦΥΠΕΚΑ στην Ένωση των «Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας/Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων» και «ΟΙΚΟΜ Μελετητική Περιβάλλοντος ΕΠΕ» και έχει τίτλο: «Σχεδιασμός δράσεων αναψυχής και κατευθύνσεις διαχείρισης επισκεπτών στη λίμνη Παμβώτιδα (Φέρουσα ικανότητα)».
Στο χθεσινό φύλλο η «Ε» παρουσίασε την παράμετρο των συγκοινωνιακών πλόων με τη φέρουσα ικανότητα ταυτόχρονης κίνησης σκαφών στη λίμνη και της εξυπηρέτησης του επιβατικού κοινού. Στο δεύτερο και τελευταίο σκέλος, θα παρουσιάσουμε κάποιες από τις βασικές παραμέτρους της μελέτης σχετικά με τις πιέσεις που ασκούνται στην Παμβώτιδα, αλλά και στις προτάσεις για την «εξουδετέρωσή» τους. Γίνεται ακόμη λόγος για τεχνικές παρεμβάσεις που έχουν συζητηθεί αρκετά όπως είναι η επέκταση του παραλίμνιου πεζόδρομου – ποδηλατόδρομου και η προοπτική της κατασκευής μίας πεζογέφυρας που θα συνδέει το Νησί με την θέση Ντραμπάτοβα.
Οι συμμετέχοντες στη μελέτη αναφέρουν ως πρώτιστο πρόβλημα για τη λίμνη, τον ευτροφισμό της, με το πρόβλημα όπως αναφέρουν οι μελετητές, να εντείνεται λόγω της μείωσης της ικανότητας αυτοκαθαρισμού της λίμνης και τη μετατροπή της σε «κλειστή» λίμνη με κατασκευαστικές παρεμβάσεις που οδήγησαν στη συρρίκνωση των υγρών λιβαδιών και των εκτάσεων που κατακλύζονται περιοδικά, στον περιορισμό εισόδου φρέσκου νερού από τις φυσικές πηγές, αλλά και των εξόδων του.
«Ο έλεγχος και η αναχαίτιση του ευτροφισμού, εκτός από την οικολογική σημασία που έχει για το οικοσύστημα και τους οργανισμούς που διαβιούν στη λίμνη, είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τη βελτίωση της εικόνας της λίμνης και για την ενίσχυση του τουρισμού. Με τις υπάρχουσες συνθήκες, η εικόνα της λίμνης έτσι όπως διαμορφώνεται για μεγάλα χρονικά διαστήματα την άνοιξη και το καλοκαίρι δρα ανασταλτικά στην απόλαυση του τοπίου και την άσκηση δραστηριοτήτων», σημειώνεται στη μελέτη.
Απουσία σχεδιασμού
Κοινή διαπίστωση και συμπέρασμα των μελετητών και των συμμετεχόντων στη μελέτη είναι πως απουσιάζει
ένας ολοκληρωμένος σχεδιασμός και καλή οργάνωση των δραστηριοτήτων που ασκούνται στη λίμνη, καθώς επίσης ότι υπάρχει αναγκαιότητα εμπλουτισμού του τουριστικού προϊόντος που προσφέρει η λίμνη και η πόλη των Ιωαννίνων.
«Σήμερα, οι περισσότερες αθλητικές/αναψυχικές δραστηριότητες έχουν ως αφετηρία τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Όμιλου Ιωαννίνων και συγκεντρώνονται, κυρίως, στη Λιμνοπούλα και οι υποδομές χρήζουν αναβάθμισης. Μεγάλος συνωστισμός και ανεπαρκής οργάνωση παρατηρείται στις θέσεις επιβίβασης/αποβίβασης των επιβατών στα σκάφη που εκτελούν δρομολόγια από και προς το Νησί (Μόλος και Λιμάνι Νησιού), αλλά και στην παραλίμνια οδό εντός του αστικού ιστού, ιδιαιτέρως στα σημεία όπου κάνουν ολιγόλεπτη στάση ή σταθμεύουν τα τουριστικά λεωφορεία».
Απορρίμματα
Παρότι ως πίεση δεν εντοπίζεται σε μεγάλη έκταση, η εναπόθεση αστικών απορριμμάτων λαμβάνει χώρα σε επιμέρους εστίες τόσο στην ίδια τη λίμνη όσο και στην παραλίμνια περιοχή και διαμορφώνει κατά θέσεις συνθήκες έντονης υποβάθμισης. «Καταγράφεται κυρίως σε τμήματα της περιοχής του Μάτσικα, στο παραλίμνιο μέτωπο από τη Λιμνοπούλα προς το Πέραμα, στο παραλίμνιο μέτωπο της περιοχής του Κατσικά, στο περιαστικό παραλίμνιο τμήμα από την περιοχή της Σκάλας έως την Ανατολή, αλλά και σε όλες σχεδόν τις στραγγιστικές τάφρους που καταλήγουν στη λίμνη».
Κυκλοφοριακή συμφόρηση
Αξιόλογη επίσης καταγράφεται η όχληση που προκαλείται από την αυξημένη κίνηση των οχημάτων και την κυκλοφοριακή συμφόρηση που δημιουργείται στην παραλίμνια οδό και επιδεινώνεται από την ολιγόλεπτη στάση ή/και στάθμευση των τουριστικών λεωφορείων, κατεξοχήν τις πρωινές και μεσημεριανές ώρες, ιδιαιτέρως στα τμήματα της οδού από τον Μόλο και την Κυρά Φροσύνη έως και την περιοχή της Σκάλας. «Παρότι ο Δήμος, το 2017, έλαβε μέτρα και όρισε τέσσερα σημεία επιβίβασης/αποβίβασης επισκεπτών (κοντά στον Μόλο, στη θέση Δώδεκα, στη Λεωφόρο Παπανδρέου και μακρύτερα στα Παλιά Σφαγεία), αυτά υιοθετήθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα, απαξιώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου και πλέον δεν συμβάλουν στην κυκλοφοριακή αποσυμφόρηση της περιοχής.
Οι χώροι επιτρεπόμενης ελεύθερης στάθμευσης στη Λεωφόρο Παπανδρέου (500 m2), στην περιοχή της Σκάλας (600 m2) και στα Παλιά Σφαγεία (1.500 m2), δεν απευθύνονται αποκλειστικά στα τουριστικά λεωφορεία, αλλά εξυπηρετούν κατά κύριο λόγο τις ανάγκες των κατοίκων».
Οι ποδηλατόδρομοι
Υψηλών απαιτήσεων και δυσκολιών χαρακτηρίζεται το εγχείρημα της επέκτασης του ποδηλατόδρομου – πεζόδρομου περιμετρικά της λίμνης έργο που ανακοινώθηκε η ένταξή του στο πρόγραμμα «Αντ. Τρίτσης» το Νοέμβριο του 2021, με φορέα υλοποίησης την Περιφέρεια.
«Το αίτημα ανάπτυξης περισσότερων ποδηλατόδρομων στην πόλη είναι διαχρονικό. Ο Δήμος Ιωαννιτών ενέταξε, το 2017, στο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, τη δημιουργία μίας νέας παραλίμνιας ποδηλατικής διαδρομής, μήκους 3 km από το Πέραμα έως τον Μάτσικα. Παρότι το έργο έχει μελετηθεί, δεν έχει προχωρήσει κατασκευαστικά, καθώς ποικίλα είναι τα ζήτημα που πρέπει να επιλυθούν, με κυριότερο τις απαλλοτριώσεις των ιδιωτικών εκτάσεων στην παρόχθια ζώνη του Μάτσικα. Συμπληρωματικά, τον Νοέμβριο του 2021 ανακοινώθηκε η ένταξη στο πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» ενός μεγάλου έργου δημιουργίας ποδηλατόδρομου/πεζόδρομου περιμετρικά της λίμνης, με φορέα υλοποίησης την Περιφέρεια Ηπείρου. Το εγχείρημα είναι υψηλών απαιτήσεων και δυσκολιών και ιδιαίτερη μέριμνα απαιτείται στη χάραξη της διαδρομής ώστε να μην επιβαρυνθεί, κυρίως κατασκευαστικά και δευτερευόντως από την κίνηση των επισκεπτών, η προστατευόμενη περιοχή», αναφέρεται στη μελέτη.
Η γέφυρα με το Νησί
Η μελέτη αναγνωρίζει πως η κατασκευή μίας πεζογέφυρας που θα συνδέει το Νησί με τη χερσαία παραλίμνια περιοχή, θα βελτιώσει την προσβασιμότητα στο Νησί, από την άλλη όμως θα δημιουργήσει και ποικίλα προβλήματα, όπως είναι «η αλλοίωση του νησιωτικού του χαρακτήρα, η αύξηση του αριθμού των επισκεπτών, η μείωση της κίνησης των επιβατικών πλοιαρίων και η συνεπακόλουθη απώλεια εισοδήματος των ιδιοκτητών και των εργαζόμενων σε αυτά, οι παρεμβάσεις/αλλοιώσεις στο τοπίο και στη βιοποικιλότητα που φιλοξενείται στη Ντραμπάτοβα και την ευρύτερη περιοχή λόγω αναγκαιότητας κατασκευής έργων και υποδομών εξυπηρέτησης επισκεπτών».
Προβληματισμός για το ελεύθερο κάμπινγκ
Η σταδιακή αύξηση του αριθμού των ατόμων που παρότι απαγορεύεται το ελεύθερο κάμπινγκ, κατασκηνώνει με τροχοφόρα οχήματα για ελεύθερο κάμπινγκ περιμετρικά της Παμβώτιδας, προβληματίζει τους μελετητές.
«Αν και σήμερα η ελεύθερη κατασκήνωση ασκείται σε μικρή έκταση και ένταση, η τάση της είναι αυξανόμενη. Λόγω της σπουδαιότητας των ενδιαιτημάτων επιτακτική κρίνεται η συστηματική επόπτευση της περιοχής και η παρακολούθηση του ρυθμού αύξησης της χρήσης ώστε να ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα», αναφέρουν οι μελετητές.
Η αλιεία
Στη μελέτη αναφέρεται πως η ερασιτεχνική – αθλητική αλιεία επιφέρει ελάχιστες πιέσεις, ενώ οι άμεσες απώλειες σε πληθυσμούς ιχθυοπανίδας αφορούν στην επαγγελματική αλιεία όταν αυτή διεξάγεται σε εντατικό βαθμό και με μη αειφορικό τρόπο.
«Τα είδη που επηρεάζονται αρνητικά είναι τα αυτόχθονα, οι πληθυσμοί των οποίων έχουν υποστεί ήδη δραματική μείωση. Αρνητικά επηρεάζονται και τα αλλότοπα και ξενικά είδη για τα οποία απαιτούνται μέτρα ρύθμισης ή και εξάλειψης του πληθυσμού τους για την ανάκαμψη των αυτόχθονων ειδών».
Απουσία ελέγχων
Μόνο περίεργη τέλος δεν είναι η επισήμανση πως ανασταλτικά στην ολοκληρωμένη επόπτευση της περιοχής λειτουργεί η πολυνομία, η απουσία σαφούς θεσμικού πλαισίου προστασίας και χωροθέτησης χρήσεων γης, η ασάφεια αρμοδιοτήτων μεταξύ υπηρεσιών κ.α.
«Ενδεικτικά αναφέρεται ότι υπεύθυνη για τον έλεγχο τήρησης της νομοθεσίας και την αστυνόμευση της λίμνης είναι η Ελληνική Αστυνομία, η οποία ωστόσο δεν διαθέτει σκάφος για τον έλεγχο παράνομων δραστηριοτήτων που ασκούνται σε αυτή, παρόλο που σε τακτά χρονικά διαστήματα, μέσω συνεργασίας με τον Δήμο Ιωαννιτών, οργανώνονται μικτές περιπολίες (Ελληνική Αστυνομία, ΟΦΥΠΕΚΑ/Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Ηπείρου και Θηροφυλακή ή Πυροσβεστική Υπηρεσία) για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των παραβατικών δραστηριοτήτων».
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
