Ο Δρίσκος και το Μπιζάνι διαδραμάτισαν σοβαρό ρόλο στην ιστορία των Ελλήνων και ιδιαίτερα των Γιαννιωτών.
Ήταν δύο στρατηγικά υψώματα τα οποία βάφτηκαν με το αίμα των Εθελοντών Γαριβαλδηνών και των Ελλήνων για την απελευθέρωση της πόλης των Ιωαννίνων που ενίσχυσε το γόητρο του ελληνικού στρατού, αφού κυρίευσε το πρώτο από τα τρία φρούρια που ήταν οχυρωμένα με τις πιο σύγχρονες μεθόδους της οχυρωματικής τέχνης.
Για την κατάληψη των Ιωαννίνων είχαν στρατοπεδεύει στα δυτικά της πόλης ο Ελληνικός στρατός και ανέμενε τη γενική επίθεση εναντίον των οχυρών του Μπιζανίου, ενώ στα ανατολικά της βρίσκονταν οι Εθελοντές Γαριβαλδηνοί με αρχηγό τον Ριτσιότι Γαριβάλδη και το Ανεξάρτητο Σύνταγμα Κρητών. Είχαν έλθει από την Αθήνα διασχίζοντας όλη τη Θεσσαλία και τη Δυτική Μακεδονία, νικώντας και απωθώντας τους τούρκους στο Μοναστήρι (Μπίτολα). Όλοι αυτοί πολεμούσαν στο Δρίσκο και τελούσαν υπό τις διαταγές του στρατηγού Σαπουντζάκη.
Οι Γαριβαλδηνοί που απαριθμούσαν 2.000 εθελοντές με 3 κανόνια πολεμούσαν 8.000 έως 10.000 τούρκους με 30 κανόνια και παρά την αριθμητική τους υπεροχή, οι Γαριβαλδηνοί απώθησαν αυτούς και έφθασαν στην πεδιάδα των Ιωαννίνων, μέχρι το «Χάνι λεύκας», μια ανάσα από την πόλη των Ιωαννίνων.
Κατά το διάστημα που πολεμούσαν οι Γαριβαλδηνοί στο Δρίσκο, έξω από το Μπιζάνι μόνο απλές αψιμαχίες γινόταν και είναι απορίας άξιο για έναν μη ειδικό στα στρατιωτικά, όπως ο γράφων, γιατί δεν υπήρχε ένας συντονισμός όλων των δυνάμεων για μια ταυτόχρονη γενική επίθεση από ανατολικά και δυτικά, ενέργεια που θα διέσπαζε τις αμυντικές δυνάμεις των τούρκων, αλλά η γενική επίθεση όμως στο Μπιζάνι άρχισε μετά την κατάληψη του Δρίσκου από τους τούρκους και την απώθηση των Γαριβαλδηνών.
Η στρατηγική θέση του Μπιζανίου αναγνωρίστηκε από το μέγεθος και το υπέρογκο κόστος των οχυρωματικών έργων που εκτελέστηκαν και επιβεβαιώθηκε από τον Γκολτς πασά που δήλωνε υπερήφανα στους τούρκους αξιωματικούς: «Εδώ σας παραδίδω τον τάφο της Ελλάδος». Το οχυρό του Μπιζανίου, της Σκόδρας και της Αδριανούπολης θεωρούνταν από τους τούρκους τα πλέον απόρθητα φρούρια.
Σοβαρή όμως ήταν και η θέση του Δρίσκου και οι μαχητές Γαριβαλδηνοί την υπεράσπισαν ακόμη και με το αίμα τους. Από τους μαχητές αυτούς είχε διατυπωθεί τότε μια άλλη στρατηγική που έπρεπε να ακολουθηθεί για την πλέον αναίμακτη πτώση του Μπιζανίου και των Ιωαννίνων. Αυτή η στρατηγική περιγράφεται παρακάτω και η οποία δεν έτυχε μέχρι σήμερα της δέουσας προσοχής, ώστε να συμβάλλει πολύπλευρα στην ιστορική εξέταση των γεγονότων της πόλης μας.
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΔΡΙΣΚΟΥ
Από τις 26 έως τις 28 Νοεμβρίου 1912 στα υψώματα του Δρίσκου γίνονταν οι σκληρές μάχες των γαριβαλδηνών και σύμφωνα με τον στρατηγό Ριτσιόττι Γαριβάλδη «η μάχη του Δρίσκου ήταν η πιο αιματηρή για τους Ερυθροχίτωνες, τουλάχιστον στην Ευρώπη».
Η στρατηγική θέση του Δρίσκου σε σχέση μ’ εκείνη του Μπιζανίου δεν αναδείχθηκε όσο θα έπρεπε για να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητα της προσφοράς και τις θυσίες των μαχητών του Δρίσκου. Μία άποψη αντλούμε από τον Επιτελάρχη του Σώματος των Γαριβαλδινών του Δρίσκου Δημήτριο Μπαρδόπουλο και από τα απομνημονεύματα του Ριτσιόττι Γαριβάλδη. Για τη μάχη του Δρίσκου ο Αλ. Ρώμας υπέβαλε ιδιαίτερη έκθεση προς το Υπουργείο των Στρατιωτικών.
Όταν οι Γαριβαλδινοί κατέλαβαν την Καστοριά και τη Φλώρινα, απέκοψαν τους τούρκους στην περιοχή μεταξύ Φλώρινας και Κορυτσάς και ήταν δύσκολο να προστρέξουν για ενίσχυση των τούρκων των Ιωαννίνων. Από τη βόρεια πλευρά των Ιωαννίνων τα εθελοντικά σώματα της Χειμάρας-Σαγιάδας και Παραμυθιάς απασχολούσα τα Αλβανικά σώματα και δεν κατόρθωσαν να ενισχύσοουν τους τούρκους του Δρίσκου και του Μπιζανίου.
Αν καταλαμβάνονταν ο Δρίσκος θα έπεφτε και το Μπιζάνι και η πόλη των Ιωαννίνων και δεν θ’ αναγκάζονταν ο ελληνικός στρατός να προβεί σε κατά μέτωπο επίθεση στο Μπιζάνι. Επίσης η στρατηγική θέση του Δρίσκου αποτελούσε κομβικό και μοναδικό σημείο και ανυπέρβλητη ανάγκη διέλευσης από το Μέτσοβο για κατάληψη των Ιωαννίνων, ενώ το Μπιζάνι ως τακτική αξία θέση, μπορούσε να παρακαμφθεί από τα δυτικά, από τα ανατολικά και από τα νότια (Μέτσοβο-Δρίσκος).
Καταθέτοντας την άποψη του ο γαριβαλδινός επιτελάρχης αναφέρει : «Θα επεχείρουν από κάθε άλλο μέρος την κατάληψιν των Ιωαννίνων παρά κατά μέτωπον, προ πάντων δε θα επεχείρουν διά Μετσόβου-Δρίσκου, οπόθεν και θα έπιπτον τα Ιωάννινα. Είτε των δτρατευμάτων του Δρίσκου προχωρούντων και καταλαμβανόντων την Γαστρίτσανκ.λ.π, είτε απασχολούντων την μεγάλην δύναμιν των τούρκων κατά των Ελλήνων του Δρίσκου, τα Ιωάννινα θα έπιπτον ανέτως και άνευ απωλειών εκ των άλλων κατευθύνσεων προς Ιωάννινα, εκτός του μετώπου με τα τσιμέντα και την τελείαν οχυρωματικήν τέχνην. Θ’ άφηνα λοιπόν να εθαύμαζον την στρατηγικήν και τακτικήν αξίαν του Μπιζανίου και την τελείαν οχύρωσίν του οι σοφοί και άξιοι πάσης εκτιμήσεως υπό του στρατιωτικού κόσμου των εθνών και να έλεγον, ότι το Μπιζάνι θα είναι ο τάφος των Ελλήνων και να προσέβλεπον και ν’ ανέμενον εξ Άρτης τους Έλληνας, το δε Μπιζάνι θα έπιπτεν άλλοθεν…».
Παρόμοια άποψη εκφράζει και ο Ριτσιότι Γαριβάλδη που αναφέρει ότι «…αν ο στρατηγός Σαπουντζάκης συνέχιζε την επίθεσή του στο Μπιζάνι και την Καστρίτσα όλη την ημέρα, οι στρατιώτες του θα μπορούσαν να καταλάβουν τις ομάδες που μας επιτίθονταν. Μία, δύο ή και τρεις δικές μας ομάδες θα μπορούσαν να πάνε να καταστρέψουν τον μεγάλο ηλεκτρικό φάρο στο άκρο της Καστρίτσας που κάθε βράδυ φώτιζε τις θέσεις μας. Ένα τάγμα 6.000 ανδρών κινούμενο τη νύχτα κατά μήκος της λίμνης θα καταλάμβανε τις εχθρικές θέσεις στην είσοδο της πόλης, εμείς θα είχαμε κόψει τις οδούς οπισθοχώρησης των τούρκων που βρίσκονταν στο Μπιζάνι και την Καστρίτσα και έτσι μέσα στην αναταραχή θα ήταν αδύνατη κάθε αντίσταση».
Παρ’ όλα αυτά οι Γαριβαλδινοί ενεργώντας κάτω από τις διαταγές του Σαπουτζάκη, επιτέλεσαν το καθήκον τους προς την πατρίδα και τίμησαν τα ελληνικά και τα γαριβαλδινά όπλα με την ηρωική τους δράση και τον θάνατο.
Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΦΑΡΜΑΚΗ
«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» 21-2-2018
