Ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης βρέθηκε στην πρώτη γραμμή του πολέμου το 1940 ως έφεδρος Ανθυπολοχαγός. Τον Φεβρουάριο του 1941 θα μεταφερθεί σε νοσοκομείο των Ιωαννίνων με κοιλιακό τύφο.
Την εμπειρία του περιέγραψε σε συνέντευξη του το 1965 στο φοιτητικό περιοδικό «Πανσπουδαστική», την οποία και ανέδειξε ο Δημήτρης Γκιώνης στις 22 Οκτωβρίου 2011 στην Ελευθεροτυπία (μπορεί κάποιος να τη βρει ηλεκτρονικά και σήμερα).
«Στο μέτωπο, αρρώστησα από βαρύτατο τύφο. Τα νερά που πίναμε όπου βρίσκαμε, ανάμεσα στα πτώματα των μουλαριών, ήτανε μολυσμένα. Χωρίς να γνωρίζω τι έχω, χρειάστηκε να κάνω τρία μερόνυχτα με τα πόδια και με ζώο για να βρεθώ σε βατό δρόμο και να διακομισθώ στο Νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Έμεινα εκεί σαράντα μέρες με σαράντα πυρετό, ακίνητος, με πάγο στην κοιλιά», αναφέρει ο Ελύτης και διηγείται στη συνέχεια πώς πέρασε τις μέρες της γερμανικής επίθεσης και στη συνέχεια την εκκένωση του νοσοκομείου και την πορεία του σε φορείο ως το Αγρίνιο υπό συνεχείς βομβαρδισμούς από στούκας.
Στο βιβλίο του «Ανοιχτά Χαρτιά» (Ίκαρος 1987) και στο κείμενο «Το χρονικό μίας δεκαετίας» δίνει μία μαρτυρία για τις μέρες που πέρασε στο νοσοκομείο.
«Έτυχε να περάσω τη μεγάλη κρίση τις ημέρες ακριβώς που άρχισε η επίθεση των Γερμανών. Δεν ήταν και τόσο ρόδινα τα πράγματα. Το κρεβάτι μου βρισκότανε πλάι στο παράθυρο και κάθε φορά, θυμάμαι, που σήμαινε συναγερμός όλοι οι άλλοι άρρωστοι (το νοσοκομείο ήταν παθολογικό και δεν είχε τραυματίες) μαζί με τις νοσοκόμες και τους γιατρούς τρεχοκοπούσανε στα καταφύγια.
Με τους Γερμανούς δεν ήταν φρόνιμο να παρασταίνεις το παλικάρι. Πριν φύγουν από το θάλαμο μου άνοιγαν τα τζάμια, μήπως σπάσουν και με χτυπήσουν τα θραύσματα. Κι απόμενα έτσι ολομόναχος μέσα στον άδειο θάλαμο, που μου φαινότανε ξαφνικά ότι μεγάλωνε, γινότανε απέραντος, με τα ξέστρωτα κρεβάτια, τα κουβαριασμένα σεντόνια, τις εφημερίδες, τα σακίδια, μια σταματημένη απότομα ζωή, ένα είδος Πομπηίας του κλειστού χώρου, απ’ όπου αναδυόμουν και επέπλεα μετέωρος, βουτηγμένος μέσα σε μια παράξενη ηρεμία. Ώσπου σε λίγο άρχιζαν οι εκρήξεις, που ολοένα πλήθαιναν και πλησίαζαν».
Δεν ξέρουμε σε ποιο ακριβώς νοσοκομείο της πόλης ήταν ο Ελύτης. Το συνολικό κείμενό του, το οποίο δεν μπορεί εδώ να αποδοθεί, είναι εξαιρετικό και περιγράφει όσα έζησε στο μέτωπο, γι’ αυτό και συστήνουμε να αναζητηθεί από όσους θέλουν να έχουν μία ολοκληρωμένη εικόνα και αίσθηση για την ιστορία. Είναι από αυτά τα κείμενα που θα έπρεπε να διδάσκονται στα σχολεία, για το πώς μιλάει για τη ζωή του και ανασυνθέτει μία εποχή, ένας μοναδικός διανοούμενος προσφέροντας μία σπάνια γνώση σε όσους θέλουν να μάθουν τι έζησαν οι Έλληνες το ’40.
Το «Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» και το «Άξιον Εστί», ποιητικά κείμενα που βαθαίνουν τη γνώση της ζωής και του κόσμου για όποιον αναγνώστη θέλει να διατηρήσει ανοιχτή τη συνείδησή του, συμπληρώνουν ένα αφιέρωμα θα λέγαμε για το ’40, μέσα τα μάτια του νομπελίστα ποιητή μας.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
Από την Ελευθερία των Ιωαννίνων 28 Οκτωβρίου 2014
Το 2014 εκδόθηκε το βιβλίο «Ελύτης εποχούμενος – Διαδρομές στην ειρήνη και στον πόλεμο» από τον Ηλία Καφάογλου- εκδόσεις «ύψιλον/βιβλία», το οποίο και παρουσίασε η Όλγα Σελλά στην Καθημερινή (26.10.2014) με εκτενή αποσπάσματα (εδώ).
Εκεί αναφέρεται ότι ο Ελύτης νοσηλεύτηκε στο Νοσοκομείο Αξιωματικών Ιωαννίνων, το λεγόμενο “Ρουμανικόν” ως τον Απρίλιο.
Η αναφορά σε «Ρουμανικό» πιθανά οδηγεί στο Ρουμανικό Σχολείο (πρώην Οικονομικό) που βρισκόταν στη σημερινή οδό Μιχαήλ Αγγέλου, όπου επίσης βρίσκονται σήμερα σχολεία.
Στρατιωτικά νοσοκομεία ήταν περισσότερα του ενός: Το 1ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο στο Κάστρο, το 2ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο στη Ζωσιμαία Ακαδημία το οποίο βομβαρδίστηκε τον Απρίλιο του ’41 από τους Γερμανούς με τραγικά αποτελέσματα (το αφιέρωμά μας την ίδια μέρα για τον βομβαρδισμό, τους γιατρούς όπως ο Ξ. Κοντιάδης και τις ηρωϊκές νοσοκόμες που χάθηκαν εδώ) και το Νοσοκομείο Αξιωματικών Ιωαννίνων.
