Ο πρώην Συντονιστής της Μεικτής Ομάδας Πεδίου Νικ. Κύργος μιλά στην «Ε» και το ITV για τη συγκλονιστική προσπάθεια ερευνών, ανεύρεσης και εκταφής των οστών χιλιάδων Ελλήνων πεσόντων στο αλβανικό έδαφος
Ιστορικό και εθνικό χρέος η συνέχιση και ολοκλήρωση των αναζητήσεων και ερευνών
Ιανουάριος του 2018… Στα στενά της Κλεισούρας στην Αλβανία… Εκεί όπου το χειμώνα του 1940 -41 στην αντεπίθεση του Ελληνικού Στρατού μετά την ιταλική επίθεση, γράφτηκαν ένδοξες σελίδες ιστορίας του σύγχρονου ελληνικού Έθνους. Είναι η ημέρα που ξεκινούν επισήμως οι έρευνες για την ανεύρεσης και εκταφή οστών Ελλήνων στρατιωτών που έπεσαν υπέρ πατρίδος στο αλβανικό μέτωπο και έμειναν εκεί όπου έχασαν τη ζωή τους. Άλλοι σε πρόχειρους τάφους, άλλοι σε πρόχειρα στρατιωτικά νεκροταφεία, κάποια εκ των οποίων κοινά με Έλληνες και Ιταλούς νεκρούς και άλλοι που έμειναν άταφοι… Σύμφωνα με τα αρχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού, από την έναρξη του πολέμου μέχρι και τις 28 Απριλίου του 1941, οι απώλειες στο Αλβανικό μέτωπο ήταν 13.936 Αξιωματικοί και οπλίτες. Από το σύνολο των νεκρών στις επιχειρήσεις εναντίον των Ιταλών, οι 7.796, έμειναν στην Αλβανία, θαμμένοι ή άταφοι, ενώ 5.960, ετάφησαν σε νεκροταφεία εντός του Ελληνικού εδάφους.
Οι εργασίες στο πεδίο ξεκίνησαν το 2018 από την Μεικτή Ελληνοαλβανική Ομάδα Εμπειρογνωμόνων Πεδίου και αφορούσε στον εντοπισμό, την εκταφή, την ταυτοποίηση και τη συγκρότηση στρατιωτικών κοιμητηρίων για τους πεσόντες Έλληνες. Μία κοπιώδης, συστηματική εργασία που αποτελεί όμως ιερή υποχρέωση και καθήκον για την Ελλάδα και τους Έλληνες, ώστε να ολοκληρωθεί. 84 χρόνια από τον Απρίλιο του 1941 και τη συνθηκολόγηση της χώρας που σηματοδότησε και την επιστροφή χιλιάδων στρατιωτών, από το μέτωπο, χιλιάδες οικογένειες δεν ξαναείδαν ποτέ τους δικούς τους ανθρώπους. Το μόνο νέο που έμαθαν, είναι πως έπεσαν υπέρ πατρίδος και ετάφησαν κάπου εντός του αλβανικού εδάφους, ενώ για κάποιους άλλους δεν υπήρξε ποτέ κάποια συγκεκριμένη πληροφορία…
Αρκετοί νεκροί καλύφθηκαν από τα χιόνια εκεί που φονεύθηκαν και μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις μαζί με Ιταλούς νεκρούς και παρέμειναν άταφοι, για να αποκαλυφθούν μετά από δύο περίπου μήνες, όταν τα χιόνια άρχισαν να λιώνουν. Πολλοί νεκροί κατά τη σύμπτυξη των δυνάμεων εγκαταλείφθηκαν, ενώ κάποιοι άλλοι ενταφιάστηκαν πρόχειρα από τους συμπολεμιστές τους. Οι περισσότεροι έχουν ταφεί κοντά στον τόπο τιμής ή κοντά στα στρατιωτικά ιατρεία και νοσοκομεία όπου ξεψυχούσαν.
Στιγμές που δε σβήνουν από τη μνήμη
Από το 2018 μέχρι το 2024 Έλληνας Συντονιστής της Μεικτής Ομάδας Πεδίου ήταν ο Νίκος Κύργος, απόστρατος αξιωματικός πλέον που μίλησε στο φακό του ITV για ένα έργο ζωής, μία ηθική και ιερή υποχρέωση απέναντι στη θυσία χιλιάδων παλικαριών που χάθηκαν στον πόλεμο. Στιγμές μοναδικές που μένουν ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη του… Όπως εκείνη του πρώτου τρισάγιου που εψάλη όταν εντοπίστηκαν το 1999 τα πρώτα οστά Ελλήνων στρατιωτών. Και αργότερα από το 2018 και έπειτα για έξι συνεχόμενα χρόνια όταν βρέθηκε ως επικεφαλής της Μεικτής Ομάδας από την πλευρά της Ελλάδας ξεκινώντας τις έρευνες για ενταφιασμένους Έλληνες πεσόντες στην Περιφέρεια Αργυροκάστρου.
Το σχεδόν πολεμικό κλίμα των πρώτων ετών τόσο στο μακρινό 1999 όσο και στις αρχές του 2018 όταν οι έρευνες πεδίου ξεκίνησαν με επίσημο τρόπο, έδωσε τη θέση του σε ένα κλίμα αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των εκπροσώπων της ομάδας και των δύο πλευρών. Όμως το έργο δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί…
«Είμαι βέβαιος πως όσοι έχουν αναλάβει τη συνέχιση αυτού του δύσκολου έργου θα συνεχίσουν με τον ίδιο ζήλο την προσπάθεια ώστε να ολοκληρωθεί και να αποδώσουμε τις τιμές στους ήρωες του 1940-41. Εγώ, από τότε που ήμουν στη Σχολή είχα τις μνήμες από τον παππού μου που είχε πολεμήσει το 1940-41 που μου έλεγε σχεδόν κάθε μέρα, ότι στις μάχες σκοτώθηκαν οι σύντροφοί του και μου άφησε κάτι σαν διαθήκη να κάνω τα πάντα ώστε να βρω που είναι θαμμένοι. Έτσι, αισθάνθηκα τεράστια τιμή, ευθύνη και υποχρέωση όταν το 2018 με επέλεξαν να αναλάβω το συντονισμό αυτής της δύσκολης προσπάθειας, είχα όμως την τύχη να έχω δίπλα μου και εξαιρετικούς συνεργάτες. Με την πάροδο των ετών βρήκαμε κοινά σημεία επαφής και εξαιρετικής συνεργασίας και με τους ομολόγους της αλβανικής πλευράς και καταφέραμε να αποδώσουμε ένα σημαντικό έργο», ανέφερε μεταξύ άλλων ο κ. Κύργος.
«Εχθροί στον πόλεμο, φίλοι στο θάνατο»
Οι Ιταλοί την πενταετία 1960-1965, ανέσυραν τους νεκρούς τους αλλά και πολλούς Έλληνες τους οποίους ενταφίασαν και πάλι. Είναι γνωστό το περιστατικό όπου σε μία εκταφή βρέθηκαν δύο στρατιώτες, ένας Έλληνας και ένας Ιταλός με τις ξιφολόγχες τους να καρφώνουν ο ένας τον άλλον… Τότε γράφτηκε και ένα ποίημα στα ιταλικά με τίτλο «Εχθροί στον πόλεμο, φίλοι στο θάνατο». «Ήταν συγκλονιστική η στιγμή, όταν μετά από πεζοπορία οκτώ περίπου ωρών, με οδηγό έναν τσοπάνο φτάσαμε σε ένα σημείο όπου μας έδειξε τις δύο ξιφολόγχες να είναι χιαστί πλεγμένες μεταξύ τους, όπως και μία άλλη στιγμή όπου κατά τη διάρκεια των αναζητήσεων, εντοπίσαμε μέσα στα κλαδιά ενός δένδρου, ένα κράνος Έλληνα στρατιώτη, που είχε γίνει φωλιά για πουλιά. Όταν το βγάλαμε, είδαμε ότι είχε μία τρύπα που σημαίνει ότι ο στρατιώτης αυτός πυροβολήθηκε στο κεφάλι και έχασε τη ζωή του», ανέφερε ο κ. Κύργος.
Οι έρευνες – εκταφές
Παρότι ήταν μία δύσκολη περίοδος για τις ελληνοαλβανικές σχέσεις, το 1997 επιτεύχθηκε μία προφορική συμφωνία των υπουργών Άμυνας για την έναρξη των ερευνών ανεύρεσης των πεσόντων, αρκεί να γίνονται με «διακριτικό τρόπο»… Από τις τότε έρευνες είχαν εντοπιστεί τα οστά 59 αναγνωρισθέντων νεκρών που ενταφιάστηκαν στο Στρατιωτικό νεκροταφείο στους Βουλιαράτες, οστά 19 πεσόντων στην εκκλησία του Δέλβινου, οστά 100 πεσόντων στην Κορυτσά, οστά τριών πεσόντων στο Βοδίνο, οστά έξι πεσόντων στο κτήμα της Ερμιόνης Μπρίγκου στη Χιμάρα και αλλού…
Η Μεικτή Ομάδα από τον 2018 μέχρι και το 2024 με συντονιστή τον Νίκο Κύργο προέβη σε έρευνα – αναζήτηση και εκταφή σε 63 από τα 67 σημεία στα οποία υπήρχαν πληροφορίες για ενταφιασμένους Έλληνες πεσόντες στην Περιφέρεια Αργυροκάστρου, ενώ οι εργασίες συνεχίζονται στην περιφέρεια της Πρεμετής και έπεται στις Περιφέρειες Αυλώνας και Κορυτσάς.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
