Το δραματικό μήνυμα των επιζώντων
Επιζώντες του Άουσβιτς επέστρεψαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης για την 80η επέτειο της απελευθέρωσής τους. Αντικρίζοντας τα κτήρια μέσα στα οποία δολοφονήθηκαν άνθρωποι, οι επιζώντες θυμήθηκαν τα όσα μαρτυρικά εκτυλίσσονταν στον χώρο όπου έγινε η μεγαλύτερη μαζική εκτέλεση ανθρώπων που έχει καταγραφεί ποτέ.
Φορώντας κασκόλ με μπλε και άσπρες ρίγες που θύμιζαν τις στολές των στρατοπέδων, άναψαν κεριά και κατέθεσαν στεφάνια στο «Τείχος του Θανάτου» στο Άουσβιτς, όπου χιλιάδες κρατούμενοι εκτελέστηκαν.
Οι προειδοποιήσεις
Ο Ronald S. Lauder, πρόεδρος του Παγκόσμιου Εβραϊκού Κογκρέσου, μίλησε εκ μέρους των μεγάλων δωρητών του μουσείου του Άουσβιτς. Σε μια έντονα διατυπωμένη ομιλία, προειδοποίησε για τη δραματική άνοδο του αντισημιτισμού.
«Πριν από δέκα χρόνια, το 2015, ο επιζών του Άουσβιτς, ο Ρόμαν Κεντ, βρισκόταν εδώ σε αυτό το βήμα στην 70ή επέτειο της απελευθέρωσης. Είπε αυτά τα λόγια: Δεν θέλουμε το παρελθόν μας να είναι το μέλλον των παιδιών μας», είπε και πρόσθεσε:
«Ο Ρόμαν Κεντ πέθανε έξι χρόνια αργότερα, αλλά τα λόγια του μας στοιχειώνουν σήμερα, γιατί αν ο Ρόμαν Κεντ ήταν εδώ και έβλεπε τι συνέβαινε στους Εβραίους σε όλο τον κόσμο το 2025, θα έκλαιγε.
Αναφερόμενος άμεσα στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου από τη Χαμάς, είπε: «Αυτό που έγινε στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, και αυτό που συνέβη εδώ στο Άουσβιτς, έχουν ένα κοινό νήμα: το πανάρχαιο μίσος για τους Εβραίους. Σήμερα, βλέπουμε ανατριχιαστικούς παραλληλισμούς σε όλο τον κόσμο, σε όλη την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, ακόμη και την Αυστραλία.
Σήμερα, Εβραίοι καθηγητές έχουν απολυθεί. Σήμερα, στα εβραϊκά παιδιά έχουν πει να κρύβουν κάθε εξωτερικό σημάδι ότι είναι Εβραίοι. Σήμερα, γίνονται μαζικές διαδηλώσεις κατά των Εβραίων. Σήμερα, βλέπουμε χυδαία σχόλια σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τότε σας θυμίζω ότι δεν είμαστε στο 1933 ή στο 1939. Είμαστε στο 2025. Το μίσος για τους Εβραίους είχε τους πρόθυμους υποστηρικτές του τότε, και τους έχει και τώρα».
Προειδοποίησε ρητά κατά της «αδιαφορίας» απέναντι στον αυξανόμενο αντισημιτισμό, λέγοντας ότι «τα μαθήματα του Άουσβιτς δεν αφορούν μόνο τους Εβραίους, αφορούν ολόκληρο τον κόσμο».
Σήμερα, δεν μπορώ να σταθώ εδώ και να κοιτάξω αυτούς τους επιζώντες και να πω ότι όλα είναι εντάξει, όπως έκανα στο παρελθόν. Επειδή δεν είναι όλα εντάξει».
Ας πάρουμε στα σοβαρά τους εχθρούς της δημοκρατίας
Μιλώντας νωρίτερα, ο επιζών του Άουσβιτς Leon Weintraub προέτρεψε «τους νέους να είναι ευαίσθητοι σε όλες τις εκφράσεις μισαλλοδοξίας και μνησικακίας προς τους διαφορετικούς», ενώ προειδοποίησε ρητά για την άνοδο των «εχθρών της δημοκρατίας».
«Ας είμαστε πολύ σοβαροί και ας πάρουμε στα σοβαρά αυτό που κηρύττουν οι εχθροί της δημοκρατίας. Επιδιώκουν πραγματικά να εφαρμόσουν τα συνθήματα που προωθούν, αν καταφέρουν να αποκτήσουν την εξουσία.
Πρέπει να αποφύγουμε το λάθος της δεκαετίας του 1930, όταν ο κόσμος απέτυχε να πάρει στα σοβαρά το ναζιστικό καθεστώς και υποτιμήθηκαν τα σχέδιά του να δημιουργήσει ένα κράτος απαλλαγμένο από Εβραίους, Ρομά και ανθρώπους με διαφορετικές απόψεις ή ασθενείς ή όσους θεωρούνταν ακατάλληλοι για να ζήσουν».
Ο Weintraub επεσήμανε επίσης την ύπαρξη ακροδεξιών εθνικιστικών κινημάτων στην Πολωνία και «σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες».
«Με θλίβει βαθύτατα να βλέπω σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και στη χώρα μας [Πολωνία], ναζιστικού τύπου στολές και συνθήματα να παρελαύνουν ανοιχτά σε πορείες, να δηλώνουν περήφανα εθνικιστές και να ταυτίζονται με τις ναζιστικές ιδέες, με την ιδεολογία … που δολοφόνησε εκατομμύρια ανθρώπους που θεωρούνταν υπάνθρωποι- αυτή η ιδεολογία που διακηρύσσει την εχθρότητα και το μίσος προς τους άλλους, θεωρεί τον ρατσισμό, τον αντισημιτισμό και την ομοφοβία ως αρετές.
«Φονική μηχανή»
Στο βήμα ανέβηκε η 94χρονη Τζανίνα Ιβάνσκα. Σήμερα είναι καθολική και όχι Εβραία, ενώ οι ναζί την είχαν συλλάβει κατά τη διάρκεια της εξέγερσης στη Βαρσοβία το 1944, όταν οι Πολωνοί επιχείρησαν να εκδιώξουν τους ναζί.
Οι γερμανικές δυνάμεις εκτόπισαν 13.000 κατοίκους της Βαρσοβίας στο Άουσβιτς, και η Ιβάνσκα ήταν μία από τους σχεδόν 6.000 νέους που έφτασαν στο στρατόπεδο τον Αύγουστο του 1944. Ζούσε στην περιοχή Wola της Βαρσοβίας, όπου υπολογίζονται πως 50.000 κάτοικοι δολοφονήθηκαν ως απάντηση στην εξέγερση.
Η Τζανίνα σήμερα μίλησε για την «φονική μηχανή» που είχαν δημιουργήσει οι ναζί στο Άουσβιτς, υπενθυμίζοντας πως εκτός από τους Εβραίους δολοφονήθηκαν και 21.000 Σίντι (φυλή Ρομά της κεντρικής Ευρώπης). Μέσα σε μία νύχτα, ο Γιόσεφ Μένγκελε είχε στείλει τους εναπομείναντες ζωντανούς της φυλής στους θαλάμους αερίων διότι θεωρούσε πως δεν χρειάζονταν πια για τα πειράματά του.
Στην αρχή της ομιλίας της, η Τζανίνα περιέγραψε πως το Άουσβιτς είχε ξεκινήσει ως στρατόπεδο κυρίως για ενήλικες Πολωνούς, μέχρι τη μεταφορά ανηλίκων και στη συνέχεια πήρε μορφή μετατρεπόμενο σε στρατόπεδο για χιλιάδες Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου.
«Οι Ρώσοι και οι Πολωνοί έγιναν αντικείμενα δοκιμής για το ποιο αέριο θα είναι πιο αποτελεσματικό. Οι χειμώνες εδώ ήταν πραγματικά τραγικοί, φτώχεια, σκληρή δουλειά, λίγο φαγητό… Αν δεν σου άρεσε κάτι, θα σε σκότωναν», ανέφερε και επεσήμανε πως 12.000 άνθρωποι μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς το 1942 και επέζησαν 500.
«Δεν ήταν στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου όταν η φονική μηχανή ξεκίνησε την επιχείρησή της. Το μόνο που έκαναν ήταν να σκοτώνουν ανθρώπους», συνέχισε.
Οι Εβραίοι και οι Ρομά θεωρούνταν απάνθρωποι και εξοντώνονταν, είπε η Ιβάνσκα, ενώ πειράματα γίνονταν και σε παιδιά και νεογέννητα μωρά.
«Τι γιορτάζουμε σήμερα; Γιορτάζουμε την απελευθέρωση – όταν το στρατόπεδο σταμάτησε τη λειτουργία του», ανέφερε. Σύμφωνα με την ίδια, όταν απελευθερώθηκε το Άουσβιτς, απελευθερώθηκε μόνο το 5-10% των ανθρώπων αφού 100.000 ήταν σε άλλα στρατόπεδα.
Στο τέλος της ομιλίας της, η Ιβάνσκα επικαλέστηκε μια Πολωνή συγγραφέα και δοκιμιογράφο που είχε γράψει για τον πόλεμο: «Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να προβλέπουν καλύτερα τις συνέπειες των πράξεών τους».
«Θυμάμαι τις κραυγές»
Η Τόβα Φρίντμαν ήταν ένας από τους νεότερους ανθρώπους που επέζησαν στο Άουσβιτς. Μόλις 6,5 ετών απελευθερώθηκε, αλλά τα χρόνια που ήταν φυλακισμένη έχουν μείνει στη μνήμη της.
Η Φρίντμαν γεννήθηκε ένα χρόνο πριν από τη γερμανική εισβολή στην Πολωνία και παρόλα αυτά θυμάται τη συμβουλή της μητέρας της να μην κοιτάξει ποτέ κανέναν από τους ναζί στα μάτια. «Δεν ήμουν καν σίγουρη για το τι είναι Εβραίος», είπε.
Ήταν μόλις πέντε ετών όταν εκείνη και η μητέρα της στάλθηκαν στο Άουσβιτς, κατά τα λεγόμενά της ένα «πολύ τρομοκρατημένο» κορίτσι σε ένα σκοτεινό βαγόνι με ζώα, κρατώντας το χέρι της μητέρας της.
Η Φρίντμαν βλέπει ακόμα εφιάλτες από αυτά που έζησε και προειδοποιεί για τον αντισημιτισμό που εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. «Θυμάμαι ως παιδί να παρακολουθώ από την κρυψώνα μου καθώς όλοι οι μικροί μου φίλοι μαζεύονταν και οδηγούνταν στο θάνατο, ενώ οι σπαρακτικές κραυγές των γονιών τους έπεφταν στο κενό. Αφού όλα τα παιδιά είχαν φύγει και η αυλή ήταν άδεια, σκέφτηκα: Είμαι το μόνο εβραϊκό παιδί που έχει απομείνει στον κόσμο; Είναι ο στρατώνας μου ο επόμενος; Αναρωτήθηκα σιωπηλά. Σκέφτηκα ότι όλοι πρέπει να πεθάνουμε, ότι αυτό ήταν φυσιολογικό. Αν είσαι εβραϊκό παιδί, πρέπει να πεθάνεις», ανέφερε.
Η Τόβα δήλωσε ότι θεωρεί την 27η Ιανουαρίου ως τα γενέθλιά της, σε τέτοιο βαθμό που κάποιοι φίλοι της «δεν γνωρίζουν καν ότι έχω κανονικά γενέθλια, γιατί αυτό είναι που μετράει».
«Κάντε κάτι»
Κλείνοντας την εκδήλωση, ο διευθυντής του μουσείου του Άουσβιτς, Πιοτρ Τσιβίνσκι, απηύθυνε έκκληση για την προστασία της μνήμης του Ολοκαυτώματος και του Άουσβιτς:
«Το Άουσβιτς είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία της ιστορίας. Κάθε γενιά χρειάζεται έναν φακό για να αξιολογήσει την εποχή της… Η μνήμη πονάει. Η μνήμη βοηθάει. Η μνήμη καθοδηγεί. Η μνήμη προειδοποιεί. Η μνήμη ευαισθητοποιεί. Η μνήμη υποχρεώνει. Ποιος είσαι χωρίς μνήμη; Χωρίς μνήμη, δεν έχεις ιστορία. Δεν έχεις εμπειρία, ούτε σημείο αναφοράς.
Αν δεν έχετε μνήμη, μπορεί να μην ξέρετε ποιο μονοπάτι να επιλέξετε. Και αν πραγματικά δεν έχεις μνήμη, να είσαι σίγουρος: οι εχθροί σου θα σχεδιάσουν για σένα.. Κάντε κάτι καλό – ό,τι μπορείτε, με τον καλύτερο τρόπο που μπορείτε. Κάντε το για τους άλλους, και κάντε το χωρίς να ξεπερνάτε τις δυνατότητές σας. Αλλά κάνε κάτι. Δράστε».
