Μόνο το 3% των 6 εκατ. προσφύγων θα επέστρεφε
Την ίδια ώρα που πρόκειται να διεξαχθεί η 5η Διεθνής Έκθεση και Διάσκεψη για την Ανοικοδόμηση της Ουκρανίας «Rebuild Ukraine» τον Νοέμβριο -με στόχο τους τομείς των κατασκευών και της ενέργειας- μια νέα μελέτη του γερμανικού οικονομικού ινστιτούτου IFO δείχνει ότι μόνο το 3% των 6 εκατομμυρίων Ουκρανών προσφύγων θα γύριζε στη χώρα του αν η πολεμική σύγκρουση τελείωνε.
Η έρευνα, που βασίστηκε σε 2.543 Ουκρανούς πρόσφυγες σε 30 ευρωπαϊκές χώρες, καταγράφει με αριθμούς μια πικρή πραγματικότητα: ακόμη κι αν ο πόλεμος σταματούσε αύριο, η πλειονότητα των Ουκρανών που εγκατέλειψαν τη χώρα τους δεν θα επέστρεφε άμεσα, κυρίως λόγω φόβου, οικονομικής αβεβαιότητας και έλλειψης εμπιστοσύνης στο κράτος.
Δεν αρκεί η λήξη του πολέμου για την επιστροφή των προσφύγων
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η εδαφική ακεραιότητα και οι εγγυήσεις ασφάλειας είναι κρίσιμοι παράγοντες για την επιστροφή των Ουκρανών προσφύγων, ενώ οι οικονομικές προοπτικές και η καταπολέμηση της διαφθοράς παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο.
Συγκεκριμένα, οι νεότεροι ερωτηθέντες επηρεάζονται ιδιαίτερα από τις ευκαιρίες εισοδήματος, τις προοπτικές εργασίας και την πιθανή ένταξη στην ΕΕ. Όταν όλοι αυτοί οι παράγοντες είναι αρνητικοί, μόλις 3% δηλώνουν ότι θα επέστρεφαν σε αντίθεση, σε ένα ιδανικό σενάριο με ασφάλεια, σταθερότητα και ανάπτυξη, το ποσοστό εκτινάσσεται στο 47%.
«Η λήξη των συγκρούσεων δεν αρκεί. Οι άνθρωποι χρειάζονται λόγο να πιστέψουν ότι μπορούν να ξαναχτίσουν τη ζωή τους εκεί», σημειώνουν οι συντάκτες της έρευνας.
Ο κίνδυνος μιας ανοικοδόμησης χωρίς ντόπιους εργαζομένους
Η Ουκρανία αριθμεί σήμερα περίπου 6 εκατ. πρόσφυγες σε όλη την Ευρώπη. Η πλειονότητα είναι γυναίκες, παιδιά και νέοι επαγγελματίες, το πιο παραγωγικό τμήμα του πληθυσμού. Αν δεν υπάρξει μαζική επιστροφή, η χώρα κινδυνεύει να βρεθεί μπροστά σε δημογραφικό και αναπτυξιακό κενό.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι χαμηλότερες προθέσεις επιστροφής που παρατηρούνται μεταξύ των νεότερων ατόμων, μιας δημογραφικής ομάδας που είναι ζωτικής σημασίας για τη μακροπρόθεσμη ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, ειδικά δεδομένων των χαμηλών ποσοστών γονιμότητας της χώρας.
Η μέση υποκειμενική πιθανότητα επιστροφής είναι 30,4% σε όλους τους ερωτηθέντες, αλλά μειώνεται στο 26,3% μεταξύ των ατόμων ηλικίας 18 έως 34 ετών. Αυτή η ομάδα ανταποκρίνεται ιδιαίτερα στους υψηλότερους μισθούς, τις ευκαιρίες απασχόλησης και την ένταξη στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, η προσέλκυση νεότερων ατόμων στην Ουκρανία θα απαιτήσει στοχευμένες, προσανατολισμένες στην ανάπτυξη πολιτικές που θα παρέχουν σαφείς οικονομικές και επαγγελματικές ευκαιρίες για την ομάδα αυτή, παράλληλα με μια αξιόπιστη προοπτική ένταξης στην ΕΕ
Η μελέτη προειδοποιεί ότι η «ανοικοδόμηση χωρίς ανθρώπους» θα μπορούσε να καθυστερήσει για δεκαετίες την ανάκαμψη, ακόμη κι αν υπάρξει διεθνής οικονομική βοήθεια.
Οι περισσότεροι ερωτηθέντες δηλώνουν πως αγαπούν τη χώρα τους και θα ήθελαν να επιστρέψουν «αν η Ουκρανία είναι ασφαλής, δίκαιη και με ευκαιρίες». Αυτό σημαίνει ότι η επιστροφή εξαρτάται όχι μόνο από το τέλος του πολέμου, αλλά από την ποιότητα της ειρήνης που θα ακολουθήσει. Η αποκατάσταση των θεσμών, η πάταξη της διαφθοράς και οι ευκαιρίες απασχόλησης θεωρούνται τα «κλειδιά» για μια πραγματική επαναπατριστική πολιτική.
Οι πρόσφυγες της Ουκρανίας στην Ευρώπη
Ένα επιπλέον εμπόδιο είναι το γεγονός ότι πολλοί πρόσφυγες έχουν ήδη ενταχθεί επαγγελματικά και κοινωνικά στις χώρες υποδοχής. Η εκπαίδευση των παιδιών, η πρόσβαση στην αγορά εργασίας και η σχετική ασφάλεια λειτουργούν αποτρεπτικά για μια άμεση επιστροφή.
Η μελέτη δείχνει ότι όσο περισσότερο παραμένει ένας πρόσφυγας στο εξωτερικό, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες επιστροφής –ένα μοτίβο που έχει παρατηρηθεί και σε άλλες συγκρούσεις, από τη Συρία μέχρι τα Βαλκάνια.
Οι ερευνητές καταλήγουν ότι, για να υπάρξει μαζική επιστροφή, η ανοικοδόμηση πρέπει να είναι κοινωνική, όχι μόνο υλική. Η επένδυση σε ασφάλεια, δουλειές, εκπαίδευση και διαφάνεια μπορεί να πείσει τους Ουκρανούς να γυρίσουν και να μην παραμείνουν ένα μόνιμο κομμάτι της ευρωπαϊκής διασποράς.
