Η σημερινή τριμερής κοινωνική σύνοδος και η αυριανή σύνοδος κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες φέρνουν στο προσκήνιο τη στεγαστική κρίση, ως ένα από τα πιο πιεστικά κοινωνικά ζητήματα της ΕΕ.
Λίγες ώρες πριν ξεκινήσουν οι εργασίες της συνόδου κορυφής, η νέα μελέτη της Ομάδας Αναλύσεων ART του Συμβουλίου («One roof, many realities – Europe’s complex housing crisis») παρουσιάζει μια συνολική αποτύπωση της κρίσης, συνδέοντας την αύξηση του κόστους διαβίωσης με τη σταθερότητα των κοινωνιών και τη συνοχή της Ένωσης.
Οι ελληνικές ιδιαιτερότητες
Η Ελλάδα ξεχωρίζει στη φετινή ανάλυση ως μια χώρα όπου η κρίση στέγασης συνδέεται με χαμηλή οικοδομική δραστηριότητα και ταυτόχρονα με ταχύτατη αύξηση των τιμών αγοράς μετά από χρόνια στασιμότητας. Παρότι οι τιμές ενοικίων μειώθηκαν κατά 9% την περίοδο 2010–2025 –το μοναδικό παράδειγμα μείωσης στην ΕΕ– οι πιέσεις είναι εμφανείς στις μεγάλες πόλεις, όπου το κόστος στέγασης ξεπερνά πλέον το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για πολλά νοικοκυριά.
Η μελέτη αναφέρει πως η Ελλάδα εμφάνισε μόλις 3% αύξηση στο κόστος κατασκευής νέων κατοικιών, έναντι 56% κατά μέσο όρο στην ΕΕ, αλλά με σοβαρή υστέρηση έργων. Το 2025, η χώρα συγκαταλέγεται στις ελάχιστες που παρουσιάζουν θετική επίδοση (+10%) στις προβλέψεις ανοικοδόμησης, αξιοποιώντας πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης.
Το ευρωπαϊκό φόντο
Σε επίπεδο ΕΕ, οι τιμές κατοικιών αυξήθηκαν κατά 60,5% από το 2015, γεγονός που έχει μετατρέψει την ιδιοκατοίκηση σε προνόμιο. Περίπου 10% των νοικοκυριών δηλώνουν ότι δεν μπορούν να καταβάλουν εγκαίρως το ενοίκιο ή τη δόση στεγαστικού δανείου, ενώ το 15% βρίσκεται σε καθυστέρηση λογαριασμών κοινής ωφέλειας. Παράλληλα, η ΕΤΕπ υπολογίζει πως η Ευρώπη χρειάζεται σχεδόν 1 εκατομμύριο νέες κατοικίες ετησίως για να καλύψει τη ζήτηση.
Η κρίση στέγασης διατρέχει οριζόντια πολιτικές και οικονομίες -από την ανταγωνιστικότητα μέχρι τη δημοκρατική σταθερότητα. Η αύξηση των ενοικίων, τονίζει η έκθεση, συνδέεται άμεσα με την ενίσχυση λαϊκιστικών δυνάμεων, δεξιών και αριστερών, οι οποίες εκμεταλλεύονται το αίσθημα αποκλεισμού από την αγορά στέγης.
Η ελληνική στέγη, μεταξύ επενδύσεων και ανισοτήτων
Στην Ελλάδα, η αύξηση του ενδιαφέροντος ξένων και θεσμικών επενδυτών για αστικά ακίνητα –μέρος του φαινομένου της «χρηματιστικοποίησης της στέγασης»– έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Η επέκταση των βραχυχρόνιων μισθώσεων και η συγκέντρωση κατοικιών από funds έχουν περιορίσει τη διαθεσιμότητα για μακροχρόνια μίσθωση, με αποτέλεσμα την εκτόξευση των ενοικίων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Αν και η ενεργειακή απόδοση παλαιών κτιρίων παραμένει χαμηλή, το Ταμείο Ανάκαμψης χρηματοδοτεί παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης, που συνδέονται με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας. Ωστόσο, το κόστος παραμένει απαγορευτικό για πολλά νοικοκυριά, με την ενεργειακή φτώχεια να επηρεάζει έως και το 16% του πληθυσμού.
Από τα δεδομένα στις… αποφάσεις
Κατά τις σημερινές και αυριανές συνεδριάσεις των «27», το θέμα της κατοικίας βρίσκεται για πρώτη φορά στην ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου όχι ως παράπλευρο κοινωνικό ζήτημα, αλλά ως παράγοντας που επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα, τη μετανάστευση νέων και την πολιτική σταθερότητα.
Η Ελλάδα σκοπεύει να τονίσει την ανάγκη στοχευμένων πολιτικών για τις χώρες του Νότου, όπου η αστική συγκέντρωση και η τουριστική πίεση συνδυάζονται με τον χαμηλό ρυθμό οικοδομικής καινοτομίας.
