Σάββατο 09.08.2025
More

    Οι μυστηριώδεις «σκοτεινοί κομήτες» που περιφέρονται στο Ηλιακό μας Σύστημα

    Παράξενα βράχια βρέθηκαν πρόσφατα στο Ηλιακό μας Σύστημα. Πρόκειται για «σκοτεινούς κομήτες», που δεν είναι ακριβώς αστεροειδής αλλά ούτε κομήτες. Ίσως μια παράξενη μίξη των δύο. Αυτά τα παράξενα αντικείμενα θα μπορούσαν να εξηγήσουν πώς έφτασε το νερό στη Γη, αλλά μπορεί επίσης να αποτελούν απειλή για τον πλανήτη μας.

    Χάρη σε ένα ιαπωνικό διαστημικό σκάφος που, εντελώς τυχαία, κατευθύνεται προς ένα από αυτά και θα φτάσει το 2031, θα μάθουμε με βεβαιότητα τί ακριβώς είναι αυτά τα αντικείμενα και πώς συμπεριφέρονται.

    Πρώτες ενδείξεις

    Η πρώτη ένδειξη ύπαρξης αυτών των σκοτεινών κομητών εμφανίστηκε το 2016, όταν οι αστρονόμοι ανακάλυψαν κάτι που έμοιαζε με αστεροειδή αλλά συμπεριφερόταν σαν κομήτης. Ενώ οι αστεροειδείς είναι βραχώδη, ανενεργά αντικείμενα που βρίσκονται σε μια ευρεία ζώνη μεταξύ των πλανητών Άρη και Δία, οι κομήτες είναι βράχοι και πάγος με τεράστιες ουρές που εκτείνονται για εκατομμύρια μίλια και συνήθως προέρχονται από το εξωτερικό ηλιακό σύστημα.

    Το αντικείμενο που εντοπίστηκε το 2016 ήταν ιδιαίτερα περίεργο. Φαινόταν να κινείται σαν κομήτης, αλλά δεν είχε κανένα από τα τυπικά χαρακτηριστικά ενός κομήτη. Όταν οι ερευνητές μελέτησαν την τροχιά του γύρω από τον Ήλιο, το αντικείμενο φαινόταν να δέχεται περιστασιακά μια ξαφνική ώθηση από κάτι πέρα από τη βαρύτητα, που άλλαζε ελαφρώς την κίνησή του. Αν και οι κινήσεις ήταν μικρές, μπορούσαν να γίνουν αντιληπτές όταν τις παρατηρούσε κανείς με τηλεσκόπια από τη Γη.

    Αυτού του είδους η «μη βαρυτική επιτάχυνση» είναι φυσιολογική για τους κομήτες, όπου ο πάγος θερμαίνεται γρήγορα καθώς πλησιάζουν τον Ήλιο, προκαλώντας την απελευθέρωση αερίου και σκόνης. Στην περίπτωση, όμως, αυτού του αντικειμένου δεν υπήρχε ορατή σκόνη ή ίχνος πάγου και φαινόταν σχετικά αδρανές.

    Ένα χρόνο αργότερα, οι αστρονόμοι εντόπισαν ένα άλλο αντικείμενο που συμπεριφερόταν παρόμοια. Ένα κομμάτι βράχου, μετάλλου και πάγου σε σχήμα πούρου, μήκους 115-400 μέτρων, το οποίο ονομάστηκε «Ουαμουαμουα». Αργότερα διαπιστώθηκε ότι ήταν εισβολέας από άλλο αστρικό σύστημα που επισκέφθηκε το Ηλιακό μας Σύστημα. Ο βράχος περιστράφηκε γύρω από τον Ήλιο μας πριν επιστρέψει στο διαστημικό χώρο.

    Στη συνέχεια, το 2023, μια ομάδα αστρονόμων με επικεφαλής τον αστρονόμο Ντάριλ Σέλιγκμαν του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, ανακοίνωσε ότι είχε εντοπίσει έξι παρόμοια αντικείμενα που περιστρέφονταν γύρω από τον Ήλιο μας σε τροχιές παρόμοιες με αυτές των αστεροειδών. Αυτοί οι σκοτεινοί κομήτες, με πλάτος μεταξύ τεσσάρων και 32 μέτρων, παρουσίαζαν εκρήξεις επιτάχυνσης έως και ενός νανομέτρου ανά δευτερόλεπτο, χρόνος αρκετός για να απομακρυνθούν από τις τροχιές τους κατά εκατοντάδες χιλιόμετρα κάθε λίγα χρόνια.

    Τον Δεκέμβριο του 2024, δημοσίευσαν ένα νέο άρθρο με πληροφορίες για αυτά τα αντικείμενα, που μέχρι τότε ανέρχονταν στα 14. Ωστόσο, το μυστήριο πίσω από τις ακανόνιστες κινήσεις τους παραμένει άλυτο.

    Κομήτες και αστεροειδείς

    Οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι οι περισσότεροι αστεροειδείς και κομήτες είναι υπολείμματα 4,6 δισεκατομμυρίων χρόνων, από την πρώιμη περίοδο σχηματισμού των πλανητών. Ορισμένοι αστεροειδείς είναι θραύσματα υλικού που δεν συνενώθηκαν ποτέ σε πλανήτες, ενώ οι κομήτες είναι το αποτέλεσμα της συσσωμάτωσης πάγου και σκόνης που βρίσκονται πιο μακριά από τον Ήλιο. Οι ειδικοί συνήθως χωρίζουν αυτά τα αντικείμενα σε δύο ομάδες, με τους ανενεργούς αστεροειδείς από τη μία πλευρά και τους ταραχώδεις κομήτες από την άλλη.

    Η ύπαρξη σκοτεινών κομητών υποδηλώνει ότι μπορεί να μην υπάρχει πάντα μια σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ αυτών των δύο ειδών αντικειμένων. «Από ιστορική άποψη, ένας κομήτης είναι κάτι που έχει μια πολύ εμφανή ουρά, ενώ ένας αστεροειδής είναι κάτι που είναι πολύ βραχώδης και ξηρός. Αυτή η εικόνα έχει πλέον εξαφανιστεί εντελώς», λέει η Μισέλ Μπάνιστερ, αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο του Καντέρμπουρι.

    Η απλότητα του συστήματος αστεροειδούς-κομήτη είχε ήδη αμφισβητηθεί από το 1996, όταν ανακαλύφθηκε ο ενεργός αστεροειδής, ένας τύπος αστεροειδούς που εκτοξεύει υλικό από την επιφάνειά του, δημιουργώντας μια ουρά παρόμοια με αυτή των κομητών. Αυτό μπορεί να οφείλεται στην έκθεση του πάγου που βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια του αστεροειδούς λόγω σύγκρουσης με άλλο αστεροειδή ή λόγω της γρήγορης περιστροφής του, η οποία είναι αρκετή για να τον διαλύσει. Όταν ο πάγος εκτίθεται, θερμαίνεται από τον Ήλιο, προκαλώντας την εκτόξευση υλικού από την επιφάνειά του, καθιστώντας τον αστεροειδή «ενεργό».

    Οι σκοτεινοί κομήτες, ωστόσο, είναι διαφορετικοί. Σε αντίθεση με τους ενεργούς αστεροειδείς, δεν παρουσιάζουν κανένα σημάδι εκτόξευσης υλικού από την επιφάνειά τους, αλλά είναι σαφές ότι υφίστανται κάποιο είδος επιτάχυνσης παρόμοιας με αυτή των κομητών. Οι επιταχύνσεις τους θεωρούνται επίσης πολύ μεγάλες για να έχουν προκληθεί από την ακτινοβολούμενη θερμότητα που τους κάνει να περιστρέφονται γρηγορότερα, μια διαδικασία που ονομάζεται φαινόμενο Γιαρκόβσκυ.

    Για να κατανοήσουμε καλύτερα τους σκοτεινούς κομήτες, θα πρέπει να τους πλησιάσουμε. Αυτή την ευκαιρία θα μας δώσει μια απόλυτη σύμπτωση τα επόμενα έξι χρόνια.

    Τυχαία σύμπτωση

    Τον Δεκέμβριο του 2020, το ιαπωνικό διαστημικό σκάφος Hayabusa2 πέταξε πάνω από τη Γη μεταφέροντας δείγματα που συνέλεξε από έναν αστεροειδή ονόματι Ριούγκου. Απέθεσε μια κάψουλα που περιείχε τα δείγματα, τα οποία παρείχαν πολύτιμες πληροφορίες για την προέλευση του νερού και της ζωής στη Γη. Ωστόσο, το κύριο διαστημικό σκάφος είχε ακόμα καύσιμα, οπότε η ιαπωνική διαστημική υπηρεσία, Τζάξα (Jaxa) αποφάσισε να το στείλει σε μια εκτεταμένη αποστολή σε έναν αστεροειδή που ονομάζεται 1998 KY26. Έκπληξη προκάλεσε το γεγονός ότι ο 1998 KY26 ήταν ένας από τους έξι σκοτεινούς κομήτες που εντόπισαν ο Σέλιγκμαν και οι συνεργάτες του.

    «Δεν γνωρίζαμε για τους σκοτεινούς κομήτες κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού της εκτεταμένης αποστολής», λέει ο Γιούιτσι Τσούντα, υπεύθυνος του προγράμματος Hayabusa2.

    Η Τζάξα επέλεξε τον 1998 KY26 λόγω των ιδιόμορφων ιδιοτήτων του, τις οποίες τυχαίνει να μοιράζεται με ορισμένους σκοτεινούς κομήτες. Συγκεκριμένα, η ταχεία περιστροφή του κάθε δέκα λεπτά και το μικρό του μέγεθος, με διάμετρο 30 μέτρων. Εάν το Hayabusa2 φτάσει με επιτυχία, ο 1998 KY26 θα είναι στην πραγματικότητα το μικρότερο κοσμικό αντικείμενο που έχει επισκεφθεί ποτέ διαστημικό σκάφος.

    Το διαστημόπλοιο Hayabusa2 αναμένεται να φτάσει στον αστεροειδή 1998 KY26 το 2031. Αρχικά θα παραμείνει σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων, καταγράφοντας εικόνες και αναζητώντας ενδείξεις εξάχνωσης πάγου, η οποία θα μπορούσε να εξηγήσει την ασυνήθιστη επιτάχυνσή του. Αν υπάρχει εκτόξευση αερίων παρόμοια με αυτή ενός κομήτη, τα όργανα του σκάφους θα την εντοπίσουν.

    Αργότερα, η αποστολή ίσως πλησιάσει περισσότερο ή προσεδαφιστεί. Το Hayabusa2 διατηρεί τον εξοπλισμό που χρησιμοποίησε στον αστεροειδή Ριούγκου, όπως τον μηχανισμό εκτόξευσης μικρού βλήματος για δημιουργία κρατήρα και μελέτη του εσωτερικού του 1998 KY26. Στο μεταξύ, οι αστρονόμοι ελπίζουν ότι ισχυρά τηλεσκόπια όπως το James Webb (JWST) θα προσφέρουν νέα στοιχεία για τους σκοτεινούς κομήτες.

    Πρόσφατη μελέτη προτείνει ότι οι σκοτεινοί κομήτες μπορεί να ξεκίνησαν ως αστεροειδείς στη ζώνη των αστεροειδών, με παγιδευμένο πάγο στο εσωτερικό τους. Η βαρυτική έλξη του Δία θα μπορούσε να τους έχει εκτρέψει προς τον Ήλιο, προκαλώντας θραύσεις και εκθέτοντας τον πάγο. Αυτό το φαινόμενο, σε συνδυασμό με την ταχεία περιστροφή τους, έως και μία φορά κάθε έξι λεπτά, σε αντίθεση με την περίπου μία ώρα για παρόμοιους αστεροειδείς, αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό πολλών σκοτεινών κομητών.

    Δύο είδη σκοτεινού κομήτη

    Η ανακάλυψη περισσότερων σκοτεινών κομητών τον Δεκέμβριο του 2024 υποδηλώνει ότι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τους «εξωτερικούς», μεγέθους 100 μ.–1 χλμ., που προέρχονται από την περιοχή κοντά στον Δία, και τους μικρότερους «εσωτερικούς», 10–20 μ., με κυκλική τροχιά παρόμοια με της Γης. Οι τελευταίοι πιθανότατα είναι αστεροειδείς που θρυμματίστηκαν, εκθέτοντας τον πάγο τους, ενώ οι πιο μακρινοί μπορεί να είναι κομήτες που πεθαίνουν, στο τελευταίο στάδιο δραστηριότητάς τους.

    Αν οι σκοτεινοί κομήτες είναι αστεροειδείς με πάγο, ίσως αποκαλύψουν το πώς έφτασε το νερό στη Γη, μέσω προσκρούσεων στην πρώιμη ιστορία του Ηλιακού Συστήματος. Υπάρχει όμως και μελλοντικός κίνδυνος, καθώς ένα φαινομενικά ακίνδυνο σώμα μπορεί ξαφνικά να αλλάξει πορεία προς τη Γη. Αν δεν εντοπίζονται σωστά, δεν θα ξέρουμε αν μας απειλούν. Μερικοί σκοτεινοί κομήτες, όπως ο μεγάλος 2003 RM, έχουν ήδη βρεθεί κοντά στη Γη.

    Προς το παρόν φαίνεται να είναι σπάνιοι και οι εκρήξεις τους να προκαλούν μικρές αποκλίσεις τροχιάς. Ωστόσο, παραμένουν αντικείμενα που χρειάζονται προσοχή.

     

    Πηγή: BBC

    ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ

    ΔΗΜΟΦΙΛΗ