Προσαρμόζουν τα σήματα με τα οποία «συνομιλούν» στο ηχητικό περιβάλλον της πυκνής κυκλοφορίας στο Αιγαίο
Κάντε ησυχία, να ακουστούν τα δελφίνια! Εάν βλέπαμε μια τέτοια πινακίδα καταμεσής στο πέλαγος θα κοιταζόμασταν με απορία. Κι όμως, η πυκνή ηχορρύπανση που προκαλείται στο υποθαλάσσιο περιβάλλον από τις μηχανές πλοίων και σκαφών μόνο αβλαβής δεν είναι για τα θηλαστικά των νερών, που στηρίζονται ιδιαίτερα στα ηχητικά σήματα για να επικοινωνήσουν, να κινηθούν ως ομάδες και να «χαρτογραφήσουν» τον περιβάλλοντα χώρο. Η ηχορρύπανση δημιουργεί σοβαρά εμπόδια στην επικοινωνία των κητωδών, δυσκολεύοντάς τα στην αναζήτηση της τροφής, στην κοινή πορεία των ομάδων, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή των πιο νεαρών ατόμων, προσθέτοντας ακόμα ένα εμπόδιο στα τόσα που πρέπει να ξεπεράσουν.
Μάλιστα, τα δελφίνια και τα υπόλοιπα κητώδη αντιδρούν με παρόμοιο τρόπο με τον άνθρωπο, όταν βρίσκεται μέσα σε έντονο θόρυβο. Απλοποιούν και περιορίζουν την επικοινωνία τους, φτωχαίνουν το «λεξιλόγιό» τους και υποχρεώνονται να «φωνάξουν». Ο κώδικας με τον οποίο «συνομιλούν» τροποποιείται, ενώ εντυπωσιακή είναι η καταγραφή των επιστημόνων πως οι ήχοι κάθε δελφινιού είναι συγκεκριμένοι, ενώ η «γλώσσα» που έχουν αναπτύξει είναι διαφορετική ανάλογα με την περιοχή όπου κολυμπούν.
Τις επιδράσεις της θαλάσσιας ηχορρύπανσης στη ζωή των δελφινιών, αλλά και το πώς αλλάζει ο τρόπος επικοινωνίας τους ανάλογα με την ανθρωπογενή ηχορρύπανση, αναδεικνύουν οι ερευνητές και οι ερευνήτριες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», που καταγράφουν διαρκώς υποβρύχια ηχοτοπία και αναζητούν τους ήχους της θαλάσσιας ζωής.
«Μέσω των ήχων επικοινωνίας και ηχοεντοπισμού, τα λεγόμενα “σφυρίγματα” και “κλικ” αντίστοιχα, τα δελφίνια και τα άλλα κητώδη κινούνται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσα στο θαλάσσιο περιβάλλον. Ως ευφυή θηλαστικά, τα δελφίνια χρησιμοποιούν σύνθετη γλώσσα επικοινωνίας, που διαφέρει τόσο στα διαφορετικά είδη δελφινιών, αλλά ακόμα και σε διαφορετικούς πληθυσμούς», λέει στην «Κ» η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια Ερευνών του «Αρχιπελάγους». «Για παράδειγμα, οι πληθυσμοί του ίδιου είδους δελφινιού στην ανατολική και στη δυτική Μεσόγειο χρησιμοποιούν διαφορετικές διαλέκτους επικοινωνίας, αντίστοιχα με τις διαφορετικές γλώσσες που χρησιμοποιούμε εμείς οι άνθρωποι», συμπληρώνει.
Οπως τονίζει η υδροβιολόγος κ. Μήλιου, «κάθε δελφίνι έχει το δικό του μοναδικό “σφύριγμα”, το οποίο επιτρέπει στα άλλα δελφίνια να το αναγνωρίσουν και να το ξεχωρίσουν από τα υπόλοιπα. Παράλληλα, αυτός ο μοναδικός ήχος “υπογραφή” του κάθε ατόμου επιτρέπει στους επιστήμονες που τα μελετούν να καταλάβουν ποιο άτομο συναντούν κοιτάζοντας το ηχητικό του “αποτύπωμα” στο φασματογράφημα. Τα δελφίνια έχει παρατηρηθεί να χρησιμοποιούν το σφύριγμά τους για να “επικοινωνήσουν” την ταυτότητά τους, την τοποθεσία τους ή ακόμα και τα συναισθήματά τους. Μέσω αυτής της σύνθετης δυνατότητας επικοινωνίας, τα δελφίνια μπορούν να συνεργάζονται, για παράδειγμα για να ψαρέψουν ομαδικά, ή μπορεί μία μητέρα να εντοπίζει το μικρό της».
Τα μωρά δελφίνια
Η νοητική «κατάδυση» στον κόσμο των δελφινιών είναι εντυπωσιακή. «Τα δελφίνια μαθαίνουν να μιλάνε με τρόπο αντίστοιχο με αυτό των ανθρώπων. Τα νεαρά δελφίνια παράγουν διάφορους ήχους, θα λέγαμε κατ’ αντιστοιχία με αυτούς των μωρών, και μέσα στους 20 πρώτους μήνες της ζωής τους μαθαίνουν τους βασικούς “κανόνες” επικοινωνίας, όπως εμείς έχουμε τη γραμματική και το συντακτικό», εξηγεί η κ. Μήλιου.
Γιατί είναι τόσο σημαντικός ο ήχος στη θάλασσα; «Στην αχανή έκταση των θαλασσών, όπου η όραση είναι εκ φύσεως περιορισμένη, τα δελφίνια όπως και τα άλλα κητώδη βασίζονται στη δυνατότητα υποβρύχιας επικοινωνίας για να επικοινωνήσουν με άτομα του ίδιου αλλά και άλλων κοπαδιών, να αποφεύγουν τους θηρευτές και άλλους κινδύνους, να εντοπίζουν την τροφή τους και να μετακινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση. Μέσω της δυνατότητας του ηχοεντοπισμού έχουν πλήρη αίσθηση του χώρου και του περιβάλλοντός τους με εξαιρετική λεπτομέρεια», αναφέρει η διευθύντρια Ερευνών του «Αρχιπελάγους». Παρ’ όλα αυτά, η ολοένα αυξανόμενη υποθαλάσσια ηχορρύπανση ανθρωπογενούς προέλευσης –κυρίως από μηχανές σκαφών και πλοίων– αναγνωρίζεται ως ένα βασικό πρόβλημα για τα κητώδη, ιδίως σε περιοχές και εποχές όπου η κίνηση των πλοίων και σκαφών είναι έντονη, με το μεγαλύτερο πρόβλημα να προκαλείται από τα ταχύπλοα.
Μέσα από πολυετή βιοακουστική έρευνα για τη μελέτη των ηχητικών σημάτων των κητωδών και του υποβρύχιου ηχοτοπίου, οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» έχουν καταγράψει αλλαγές στα «σφυρίγματα» των δελφινιών όταν υπάρχει έντονη υποβρύχια ηχορρύπανση. «Για παράδειγμα όταν υπάρχει έντονη υποβρύχια ηχορρύπανση τα δελφίνια ανταλλάσσουν πιο “απλοποιημένα” σήματα επικοινωνίας μεταξύ τους ώστε να μειώσουν την “πληροφορία” που χάνεται. Ετσι λοιπόν, τα κητώδη φαίνεται να προσπαθούν να προσαρμόσουν τον πολυσύνθετο τρόπο επικοινωνίας. Ενας άλλος τρόπος είναι η επικοινωνία σε υψηλότερες συχνότητες και μεγαλύτερης έντασης “σφυρίγματος”. Με απλά λόγια, αναγκάζονται να “φωνάζουν” προκειμένου να ακουστούν, καθώς οι χαμηλότερες συχνότητες τείνουν να υπερκαλύπτονται από την ανθρωπογενή υποθαλάσσια ηχορρύπανση».
