Τετάρτη 22.10.2025
More

    Οι σκύλοι που νίκησαν τους λαθροθήρες, προστατεύοντας ρινόκερους και ελέφαντες

    Στην Αφρική, ειδικά εκπαιδευμένοι σκύλοι εντοπίζουν λαθροθήρες, διασώζουν τραυματισμένα ζώα και προστατεύουν είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση

    Στη Ζιμπάμπουε, στην καρδιά της αφρικανικής σαβάνας, η μάχη κατά της λαθροθηρίας αποκτά ένα απροσδόκητο σύμμαχο: σκύλους εκπαιδευμένους στην Ουαλία.

    Μέσα από το πρόγραμμα Dogs4Wildlife, ειδικά εκπαιδευμένα ζώα βοηθούν τις τοπικές ομάδες προστασίας να εντοπίζουν λαθροθήρες, να διασώζουν τραυματισμένα ζώα και να προστατεύουν είδη που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, όπως οι ρινόκεροι και οι ελέφαντες.

    Ένα από αυτά τα σκυλιά είναι η Shinga, ένα βελγικό μαλινουά που έχει γίνει σύμβολο επιτυχίας του προγράμματος. Ανήκει στην ομάδα κατά της λαθροθηρίας του καταφυγίου Imire Rhino and Wildlife Conservancy, και έχει συμβάλει σε δεκάδες επιχειρήσεις εντοπισμού και σύλληψης δραστών.

    Μία από αυτές ξεχώρισε για την ακρίβεια και την ταχύτητά της. Έπειτα από τη θανάτωση ενός αγριογούρουνου, η Shinga κατάφερε να ακολουθήσει τα ίχνη του λαθροθήρα μέσα από θαμνώδεις εκτάσεις και χωματόδρομους, διανύοντας σχεδόν 4,5 χιλιόμετρα έως ότου οδηγήσει τους υπεύθυνους στην πόρτα του. Σταγόνες αίματος, πατημασιές και σημάδια από ελαστικά ήταν τα μόνα ίχνη του εγκλήματος, αλλά ήταν αρκετά.

    Από την Ουαλία στη σαβάνα

    Η ιστορία αυτής της καταδίωξης, ωστόσο, ξεκινά πολύ μακριά από την αφρικανική σαβάνα, στο ήσυχο ουαλικό χωριό Κάρμαρδεν, όπου γεννήθηκε και εκπαιδεύτηκε η Shinga. Εκεί εδρεύει η Dogs4Wildlife, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που εκπαιδεύει σκύλους για να ενισχύσουν τις μονάδες κατά της λαθροθηρίας (Anti-Poaching Units) στην προστασία απειλούμενων ειδών σε ολόκληρη τη νότια Αφρική.

    Πίσω από την πρωτοβουλία βρίσκονται οι επαγγελματίες εκπαιδευτές Ντάρεν Πρίντλ και Τζάκι Λο, οι οποίοι συνδύασαν την εμπειρία τους από την εκπαίδευση σκύλων για αστυνομικές και στρατιωτικές υπηρεσίες με την αγάπη τους για την άγρια ζωή. Η ιδέα γεννήθηκε το 2015, όταν είδαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τη φωτογραφία ενός ρινόκερου που είχε θανατωθεί από λαθροθήρες.

    «Ήταν μια εικόνα φρικτή. Καθίσαμε και είπαμε: “Αυτό μας σημάδεψε πραγματικά”», θυμάται ο Πρίντλ.

    Από τότε, οι Πρίντλ και Λο έχουν στείλει 15 σκύλους σε πέντε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, ανάμεσά τους η Μοζαμβίκη και η Τανζανία. Όλα εκτρέφονται και εκπαιδεύονται στις εγκαταστάσεις του ζευγαριού στη νοτιοδυτική Ουαλία.

    Συνήθως εκτρέφουν μία ή δύο γέννες τον χρόνο. Οι πιο δημοφιλείς ράτσες για ανίχνευση και καταδίωξη είναι τα ολλανδικά τσοπανόσκυλα και τα βελγικά μαλινουά, ενώ για ανίχνευση οσμών (όπως ελεφαντόδοντο ή ρινόκερο κέρατο) προτιμώνται λαμπραντόρ και σπάνιελ.

    Η εκπαίδευση των σκύλων-φυλάκων

    Η εκπαίδευση ξεκινά σε εξαιρετικά μικρή ηλικία — από δύο μόλις ημερών. Ο Πρίντλ παραδέχεται ότι αυτό ακούγεται νωρίς, ωστόσο υποστηρίζει πως τα πρώιμα «προγράμματα αποτύπωσης» δημιουργούν σταθερή βάση για την εκπαίδευση που ακολουθεί περίπου έξι εβδομάδες αργότερα.

    «Υπάρχουν πολλές επιστημονικές μελέτες που δείχνουν τα οφέλη της πρώιμης έκθεσης των κουταβιών σε διαφορετικά ερεθίσματα: επαφή, θερμοκρασίες, επιφάνειες, υφές, ακόμη και οσμές που τοποθετούμε μέσα στο κουτί τους τις πρώτες μέρες», εξηγεί. «Αυτό βοηθά τον εγκέφαλό τους να αναπτυχθεί και τις συνάψεις να “πυροδοτηθούν” πιο γρήγορα. Βλέπουμε τεράστια πρόοδο στα κουτάβια που περνούν από αυτή τη διαδικασία».

    Το πρόγραμμα εκπαίδευσης μοιάζει πολύ με εκείνο των σκύλων αστυνομίας ή ασφάλειας: υπακοή, ανίχνευση και εντοπισμός μέσω οσμής. Οι δεξιότητες αυτές αξιοποιούνται στη φύση για να εντοπίζουν κέρατα ρινόκερου, ελεφαντόδοντο και κρέας άγριων ζώων που αποτελούν προϊόν λαθροθηρίας.

    Η μοναδική διαφορά είναι η εξοικείωση με την άγρια ζωή. Τα σκυλιά μαθαίνουν να παραμένουν ήρεμα μπροστά σε λιοντάρια, καμηλοπαρδάλεις και άλλα μεγάλα ζώα, που αργότερα θα συναντούν στα αφρικανικά πάρκα. Επειδή όμως στη δυτική Ουαλία δεν υπάρχουν ρινόκεροι ή ελέφαντες, η οργάνωση συνεργάζεται με ζωολογικούς κήπους για να εκτεθούν τα κουτάβια σε ήχους και μυρωδιές που θυμίζουν την Αφρική.

    Συνήθως, έπειτα από 16 έως 18 μήνες, οι σκύλοι είναι έτοιμοι να αναλάβουν αποστολές. Ο Πρίντλ συνοδεύει προσωπικά κάθε ζώο στο ταξίδι του προς την Αφρική, μένοντας για περίπου έναν μήνα μαζί με την τοπική ομάδα, ώστε να προσφέρει επιπλέον εκπαίδευση πεδίου και οδηγίες για την ευζωία των σκύλων.

    Από τη θεωρία στην πράξη

    Παρότι έχει ζήσει αυτή τη διαδικασία πολλές φορές, οι αποχαιρετισμοί δεν γίνονται ποτέ ευκολότεροι. «Η μετάβαση από το να περνάς κάθε στιγμή της ημέρας με τον σκύλο σου, έχοντας αναπτύξει μια πολύ δυνατή σχέση, στο να τον αφήνεις να φύγει, είναι δύσκολη», λέει η Τζάκι Λο. «Αλλά όσο κι αν μου ραγίζει την καρδιά, ξέρω πως φεύγει για κάτι πολύ μεγαλύτερο, για το κοινό καλό».

    Για να απαλύνουν λίγο το συναίσθημα της απώλειας, οι δύο εκπαιδευτές έχουν δημιουργήσει ομάδες συνομιλίας στο WhatsApp με τις μονάδες κατά της λαθροθηρίας που συνεργάζονται. Εκεί ανταλλάσσουν καθημερινά πληροφορίες, δίνουν συμβουλές και ενημερώνονται για τις επιτυχίες των σκύλων τους.

    Ανάμεσα στις πιο αξιοσημείωτες συνεργασίες είναι αυτή με τους Akashinga Rangers, την πρώτη ένοπλη, αποκλειστικά γυναικεία ομάδα προστασίας άγριας ζωής της Αφρικής, που δραστηριοποιείται στο εκτεταμένο Phundundu Wildlife Area στη Ζιμπάμπουε.

    Οι ενημερώσεις για επιτυχίες στο πεδίο αποτελούν πηγή τεράστιας υπερηφάνειας για το δίδυμο πίσω στην Ουαλία. Η καταδίωξη της Shinga, τον περασμένο Οκτώβριο, προστέθηκε σε μια σειρά επιτυχιών που ξεκίνησε ήδη από το 2013, όταν ένας άλλος βελγικός μαλινουά, ο Dan, εντόπισε ένα μωρό ρινοκέρου παγιδευμένο σε συρμάτινη θηλιά στη Νότια Αφρική.

    Τέτοιες ιστορίες επιτυχίας αποδεικνύουν, σύμφωνα με τους Πρίντλ και Λο, πόσο καθοριστικό ρόλο μπορούν να παίξουν οι σκύλοι στην προστασία της άγριας ζωής — ακόμη και μόνο με την παρουσία τους.

    Ένα νέο όπλο κατά της λαθροθηρίας

    «Όταν ένα καταφύγιο αποκτά έναν εξειδικευμένο σκύλο, η είδηση εξαπλώνεται γρήγορα», εξηγεί ο Πρίντλ. «Οι λαθροθήρες καταλαβαίνουν ότι η ομάδα έχει πλέον τη δυνατότητα να τους εντοπίσει πολύ πιο εύκολα και αποτελεσματικά. Σε ορισμένα μικρότερα πάρκα, η λαθροθηρία σχεδόν εξαφανίζεται εντελώς, απλώς χάρη στην αποτρεπτική δύναμη που προσφέρει ένας σκύλος».

    Ο Ράιλι Τράβερς, διαχειριστής του πάρκου και επικεφαλής των επιχειρήσεων κατά της λαθροθηρίας στο Imire, έχει δει από πρώτο χέρι την επίδραση που είχαν η Shinga και ένα ακόμη μαλινουά, η Murwi, στη φύλαξη της περιοχής.

    Η Murwi είχε χρηματοδοτηθεί μέσα από εκστρατεία συγκέντρωσης πόρων μαθητών του διεθνούς σχολείου του Χαράρε, και πλέον περιπολεί καθημερινά μαζί με τη Shinga σε έκταση 10.000 στρεμμάτων.

    Οι δύο σκύλοι μπορούν να καλύψουν έως και 10 χιλιόμετρα την ώρα, ακόμη και στο σκοτάδι, χαρίζοντας στους φύλακες τη δυνατότητα —όπως λέει ο Τράβερς— «να ελέγχουν τη νύχτα».

    Σε πολλές περιπτώσεις έχουν ειδοποιήσει την ομάδα για θανάσιμους κινδύνους, είτε από λαθροθήρες είτε από άγρια ζώα, μόνο μέσω της γλώσσας του σώματός τους.

    «Έχουν σώσει τις ζωές των ανθρώπων μας στο πεδίο πολλές φορές και έχουν συμβάλει στη σύλληψη αρκετών λαθροθήρων», αναφέρει ο Τράβερς.

    «Η παρουσία τους έχει αλλάξει ριζικά το επίπεδο ασφάλειας στο Imire. Η λαθροθηρία έχει μειωθεί δραματικά και η K9 μονάδα έχει παίξει τεράστιο ρόλο σε αυτό. Δεν είναι πανάκεια, αλλά είναι ένα εργαλείο που κάνει τη διαφορά».

    Η Ζιμπάμπουε κάποτε φιλοξενούσε χιλιάδες ρινόκερους, όμως τη δεκαετία του 1990 ο αριθμός τους κατέρρευσε, φτάνοντας κάτω από τους 450, εξαιτίας των οργανωμένων δικτύων λαθροθηρίας, σύμφωνα με την οργάνωση Save the Rhino.

    Οι προσπάθειες του καταφυγίου Imire, που το 2023 γιόρτασε τη γέννηση του 23ου ρινόκερου του προγράμματός του, συνέβαλαν ώστε ο συνολικός πληθυσμός της Ζιμπάμπουε να ξεπεράσει ξανά τους 1.000 το 2022. Παρ’ όλα αυτά, η εικόνα για την υπόλοιπη ήπειρο παραμένει ανησυχητική.

    Η σκιά της απώλειας

    Αν και οι αριθμοί των ρινόκερων που σκοτώνονται κάθε χρόνο στην Αφρική έχουν μειωθεί από την κορύφωση του 2015 (όταν είχαν καταγραφεί περισσότερα από 1.300 περιστατικά), σχεδόν 600 θάνατοι σημειώθηκαν μόνο πέρυσι. Η απώλεια αυτή συνέβαλε στη συνολική μείωση του πληθυσμού των μαύρων ρινόκερων, παρότι οι λευκοί ρινόκεροι παρουσιάζουν μικρή ανάκαμψη.

    Όπως εξηγούν οι Πρίντλ και Λο, κάθε απώλεια έχει αντίκτυπο πολύ μεγαλύτερο από τους αριθμούς. Στα μικρά καταφύγια, όπου δραστηριοποιείται κυρίως η Dogs4Wildlife, οι επιπτώσεις είναι τεράστιες, καθώς διαθέτουν περιορισμένους πόρους σε σχέση με τα μεγάλα εθνικά πάρκα.

    Η Λο θυμάται μια ιδιαίτερα οδυνηρή εμπειρία στη Λιμπόπο, όταν ένας λαθροθήρας σκότωσε έναν 25χρονο αρσενικό ρινόκερο και ένα οκτάχρονο νεαρό αρσενικό για το κέρατό τους. «Η βλάστηση που καθαρίζουν, οι σπόροι που διασπείρουν, τα άλλα ζώα που εξαρτώνται από αυτά — νομίζεις ότι χάθηκε ένας ρινόκερος, αλλά στην πραγματικότητα υποφέρει ολόκληρο το οικοσύστημα», λέει.

    «Οι ιδιοκτήτες του καταφυγίου είχαν σχέση με αυτόν τον ρινόκερο επί 25 χρόνια. Εμείς πενθούμε όταν χάνουμε έναν σκύλο μετά από 10 ή 15 χρόνια· φανταστείτε τη δική τους απώλεια. Ήταν τρομερό. Δεν θέλω ποτέ να ξαναζήσω κάτι τέτοιο».

    Μαθαίνοντας μέσα από τη φύση

    Καθώς η Dogs4Wildlife κοιτάζει προς το μέλλον, ο απώτερος στόχος της είναι να δημιουργήσει ένα εξειδικευμένο κέντρο εκπαίδευσης σκύλων στην Αφρική, ώστε η γνώση και η τεχνογνωσία να παραμείνουν στην ήπειρο.

    Ένα κομμάτι-κλειδί της αποστολής της, όμως, είναι η εκπαίδευση της επόμενης γενιάς.

    Μέσα από το Conservation Club Siyafunda Ngemvelo —που στα Ζουλού σημαίνει «μαθαίνουμε μέσα από τη φύση»— η οργάνωση έχει δώσει την ευκαιρία σε περισσότερα από 180 παιδιά της Νότιας Αφρικής να επισκεφθούν καταφύγια και να γνωρίσουν από κοντά την άγρια ζωή. Το πρόγραμμα στοχεύει να καλλιεργήσει από μικρή ηλικία την ευαισθησία απέναντι στη φύση και την κατανόηση της αξίας της.

    «Αν θέλουμε οι τοπικές κοινότητες να προστατεύουν τους ρινόκερους, πρέπει πρώτα να κατανοήσουν τη σημασία τους για το περιβάλλον», εξηγεί η Λο.

    «Πρέπει να ξεκινήσουμε από τα βασικά, να μάθουν τα παιδιά να αναλαμβάνουν ευθύνη για τη δική τους άγρια ζωή. Όταν αποκτήσουν αυτό το πάθος, τότε θα γίνουν οι μελλοντικοί φύλακες των πάρκων, όχι οι μελλοντικοί λαθροθήρες».

     

    Με πληροφορίες από CNN

    ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ

    ΔΗΜΟΦΙΛΗ