Μικρότητες
Ένα σύννεφο από μικρότητες, κακίες, φθόνο και απαξίωση έχει ανέβει εδώ και καιρό πάνω από την πόλη και στέκει εκεί ακόμα κι όταν φεύγει η αιθαλομίχλη. Είναι αυτό που λένε στις μέρες μας, τοξικότητα, μία λέξη ομπρέλα που δεν τη λέγαμε παλιότερα, αλλά καλύπτει πλέον κάθετι αρνητικό, είναι ή δεν είναι και φαίνεται μόνο αρνητικό, διάκριση που δεν έχει πάντα και μεγάλη σημασία. Γιατί βρέχει συνέχεια αρνητικότητα.
Γιατί κατά βάση όλο αυτό είναι η έκφραση μίας άρνησης, μια απώθησης, μιας δυσανεξίας. Και μιας βαθιάς εξάρτησης από την ατομικότητα, η εκδήλωση ενός σκληρού ατομικισμού που μοιάζει να έχει μετατραπεί σε μία αξία, ένα ηθικό πρότυπο. Το «εγώ να είμαι καλά» και δεν με νοιάζει τίποτα, έχει γίνει η μεγάλη σημαία της πόλης μας. Πιθανά και των άλλων πόλεων, γιατί ίδια είναι η ελληνική κοινωνία, ομογενοποιημένη εδώ και δεκαετίες ή έστω καλυμμένη με την ίδια κρούστα, διηθημένη όμως βαθύτερα στο υπόστρωμα.
Κι αν ακόμα συναντάς και γνωρίζεις και συμβιώνεις με καθαρούς ανθρώπους, που έχουν το βλέμμα διστακτικά υγρό και την ψυχή που επιθυμεί, αγωνιούσα να βγει στην επιφάνεια με τρυφερότητα, που σπάνια όμως εκδηλώνεται, όλο και πιο σπάνια, ας έχεις στο μυαλό σου ότι δεν είναι η πλειονότητα ή δεν διεκδικεί να είναι και περιορίζεται, αυτοπεριορίζεται και βγαίνει από το προσκήνιο.
Γιατί στη σκηνή έχει ανέβει η άλλη αγωνία, η εμμονή για το προσωπικό κέρδος, για την καταξίωση της εικόνας και της επιφάνειας, για το εύκολο και το λειψό αλλά χρωματιστό, για το πρόσκαιρο μιας ικανοποίησης που δεν είναι τίποτα άλλο από την κατίσχυση εκείνων που έχουν και θέλουν να έχουν κι άλλα με κάθε τίμημα και εκείνων που θέλουν να έχουν όσα βλέπουν στους άλλους και νιώθουν ότι δεν υπάρχει κάτι που να τους περιορίζει να τα διεκδικήσουν. Κανένας περιορισμός δεν γίνεται δεκτός από όσους έχουν μάθει να επιβάλλονται, έχουν ή δεν έχουν το έρμα.
Κι εκεί ανάμεσα είναι που γεννιέται η μικρότητα, το ταπεινό, αλλά πικρό πολύ χορταράκι της μνησικακίας, της ζήλειας, της αποστροφής προς κάθετι όμορφο, ερωτικό, ζωοποιό και δημιουργικό που γεννά η πόλη. Είναι το μίσος προς το υπαρκτό.
Και γιατί κυριαρχεί όλη αυτή η τοξικότητα που υπονομεύει τα υποστυλώματα της μικρής μας κοινωνίας και την αγριεύει;
Για δύο λόγους.
Ο πρώτος είναι ότι δεν γίνονται όλα πάνω στο τραπέζι, όλα στο φως, με καθαρούς όρους. Γιατί όλο και περισσότερο και όλο πιο συχνά, οι επιλογές, δεν έχει σημασία αν είναι καλές ή όχι, γίνονται από κάτω από το τραπέζι, με αποσιωπήσεις, με λειψές κουβέντες και συνθηματικά, με όμορους κύκλους αποδεκτών και συμμορφωμένων, μεταξύ ανθρώπων που συμφωνούν απόλυτα, χωρίς συνθέσεις και ανοιχτό διάλογο.
Ο δεύτερος, το είπαμε, είναι ο βαθύς ατομικισμός που έχει μεταλλάξει πια δομικά την ελληνική κοινωνία και χαρακτηρίζει τα πάντα, από τη δημοκρατία μας και τη μορφή των θεσμών μας ως τις συλλογικές μας εκφράσεις- που μοιάζει να μην υπάρχουν πια συλλογικότητες, αλλά κατά βάση πρόκειται για αθροίσματα ετερόκλητων προσδοκιών.
Όταν το μόνο που θέλεις είναι να επιβιώσεις ακόμα και εις βάρος των άλλων, προφανώς και θα απαξιώσεις όλους τους άλλους.
Κι όλα αυτά που διαδίδονται περί των αξιών της αριστείας, της προόδου, της ατομικής ευθύνης είναι για κομματικά συνθήματα και επετειακούς λόγους.
Και είναι και αυτό που είναι και αιτία και σύμπτωμα μαζί. Είναι η αδυναμία να αναγνωριστεί η αξία, η άρνηση της αξίας. Ζούμε την υποχώρηση της αξιοκρατίας σε κάθε επίπεδο. Δεν αναγνωρίζουμε ότι κάποιοι είναι καλύτεροι από εμάς, δεν αποδεχόμαστε την αυθεντική έκφραση, την αληθινή πρόοδο όσων παλεύουν με το βλέμμα στο μέλλον. Δεν αποδεχόμαστε ό,τι βγαίνει στην επιφάνεια και κάνει ένα βήμα μπροστά.
Για αυτό και βυθιζόμαστε με ευκολία στο παρελθόν, για αυτό συχνά γίνεται η πόλη μας μια ρετρό ανάμνηση, για αυτό ξεπηδά από παντού ο συντηρητισμός και ο ευτελής καθωσπρεπισμός. Για να παραπέμπεις σε κάτι παλιό και πέρα από την ανάγκη για κίνηση στο σήμερα, για να καθυποτάσσεις καθετί που πάει να πει κάτι καινούργιο.
Κι ας μην αναρωτιόμαστε γιατί σηκώνονται και φεύγουν οι νέοι άνθρωποι.
Σκληρή η εικόνα της πόλης μας κι ας την καλύπτουμε με καθρεφτάκια και μακιγιάζ αναπλάσεων. Η καρδιά της πόλης έχει γίνει μικρή και λίγη. Και το βλέμμα της θολό.
Αλλά αλλάζουν όλα αυτά. Με μεγαλύτερη καρδιά, με πιο καθαρό βλέμμα, πέρα από τις μικρότητες, πέρα από τα στενά όρια του ατομικού μας καθρέφτη. Και με σεβασμό στην αξιοσύνη και την προκοπή. Μπορούμε; Έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε;
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
Από την εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» στις 21-5-2025
