Αυτές τις μέρες επαναλαμβάνεται το επιχείρημα ότι για τα ριάλιτι της τηλεόρασης ευθύνονται και αυτοί που τα βλέπουν. Κι ότι αν κλείσουν την τηλεόραση ή έστω αλλάξουν κανάλι, θα στείλουν ένα πολύ ηχηρό μήνυμα στη βιομηχανία του θεάματος και θα αλλάξουν τα πράγματα προς το καλύτερο.
Σίγουρα όταν δεν υπάρχει κοινό, δεν υπάρχει και θέαμα. Συμβαίνει άλλωστε συχνά ο κόσμος να στρέφει την πλάτη του ακόμα και σε πολύ φιλόδοξες παραγωγές και να τις οδηγεί σε αποτυχία. Φαίνεται όμως ότι από τις αποτυχίες, οι παραγωγοί μαθαίνουν και επανασχεδιάζουν προγράμματα που γοητεύουν το κοινό. Υπάρχουν πάντα λόγοι για να βλέπει κάποιος ένα ριάλιτι, αν κρίνουμε από την κατά καιρούς επιτυχία τους.
Αν όμως θέλουμε όντως να αλλάξει κάτι, δεν περιφρονούμε, δεν περιθωριοποιούμε το κοινό αυτό. Η επίθεση σε κάποιον που τον θέλουμε μαζί μας, που τον καλούμε να αλλάξει, τι νόημα έχει; Περισσότερο θα τον φανατίσει, θα τον βάλει οριστικά απέναντι.
Επιπλέον, δεν μπορείς να μιλάς αφ υψηλού, χωρίς να εξηγείς, παρά μόνο να νουθετείς και να κουνάς το δάχτυλο. Αν ξέρεις κάτι περισσότερο, το αναλύεις, προσπαθείς να πείσεις.
Η εμπειρία λέει όμως ότι πολλοί δεν πείθονται, ότι η μάχη δεν κερδίζεται, ότι η «σκουπιδοτηλεόραση» επιστρέφει δριμύτερη.
Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν βαθύτεροι λόγοι που κάποιοι την επιλέγουν μαζικά. Για κάποιον λόγο πουλάει το σεξ, η βία, το κουτσομπολιό και αυτό είναι τόσο παλιό που δεν θα έπρεπε να το αντιμετωπίζουμε ως ανακάλυψη. Ίσως να μας απογοητεύει ότι ο κόσμος δεν προχωρά γραμμικά προς «ένα καλύτερο μέλλον» κι ότι δεν «προοδεύει», αλλά ισχύει, είναι μία πραγματικότητα.
Σε πρώτο επίπεδο χρειάζεται να περιορίσουμε αυτήν την τάση υπερανάλυσησης των αισθητικών επιλογών των μαζών, γιατί έτσι αναπαράγεται διαρκώς και ο σνομπισμός και η στάση απόστασης των μορφωμένων ελίτ. Κάτι που καταλήγει αναποτελεσματικό στο τέλος.
Θα πρέπει να επιμείνουμε στη μελέτη της κατάστασης που βιώνει ως καθημερινότητα ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, πλειοψηφικό, γιατί εκεί είναι που χρειάζεται να γίνουν αλλαγές.
Η ζωή του σήμερα είναι δύσκολη, βαθιά χωμένη στην ταξική αγωνία για τον βιοπορισμό και την επιβίωση. Παλεύει με νύχια και με δόντια να κρατηθεί, να έχει δουλειά, να στέκεται κάπως κοινωνικά, να αφήνει κάποιες προοπτικές για το μέλλον, να δίνει εφόδια στην οικογένειά του αν έχει. Ζει μέσα σε μία έρημο από πολιτιστικές εμπειρίες, δεν διαβάζει, δεν ακούει, δεν βλέπει νέα πράγματα, παλεύει με το ανικανοποίητο, είναι πολύ κουρασμένος κάθε μέρα, δεν έχει χρήματα για να υποστηρίξει ακόμα και μία αδύνατη ιδέα του, έχει λίγους φίλους, αν έχει, σπάνια είναι δικτυωμένος κοινωνικά ώστε να αισθάνεται ασφαλής ή να έχει ερεθίσματα για να μπορεί να αλλάξει.
Μέσα σε όλα αυτά, υπάρχει και η τηλεόραση, ως η πιο ισχυρή του σύνδεση με τον πολιτισμό και την ενημέρωση. Θα μπορούσε να προστεθεί πια και η σύνδεση με το δίκτυο, μέσα από ένα κινητό συνήθως και κατά βάση με τα social media.
Έχει επιλογές αυτός ο άνθρωπος; Ναι έχει. Λίγες, αλλά έχει τη δυνατότητα να επιλέξει. Η αντίδραση που υπήρξε αυτές τις μέρες δείχνει ότι υπάρχουν αντανακλαστικά μέσα στην κοινωνία, ότι η μάχη δεν είναι χαμένη.
Άρα, αν είναι να γίνει κάτι, θα γίνει με τους αυτούς τους ανθρώπους που σήμερα περιορίζονται να είναι θεατές και μόνο. Άλλωστε το δημοκρατικό πρόταγμα δεν είναι υπόθεση των φωτισμένων πρωτοποριών, αλλά της κοινωνικής συμμετοχής.
Και για να ανοίξει ο δρόμος ή να μείνει ανοιχτός, για να υπάρχουν επιλογές στα χέρια των ανθρώπων και να έχουν τη δύναμη να τις στηρίξουν μέσα στην καθημερινότητά τους, όταν όλα γύρω τους θα τους φωνάζουν να μην το κάνουν, χρειάζονται δύο πράγματα: Εκπαίδευση και εναλλακτικά παραδείγματα.
Ως προς το εναλλακτικό, το μείζον δεν είναι να κλείσουμε τις τηλεοράσεις προφανώς, αλλά να βρούμε άλλους τρόπους καλύτερους, γοητευτικούς και κινητήριους ώστε να προκαλούν το ενδιαφέρον. Και κυρίως να προκαλούν τη συμμετοχή του κόσμου. Θέλουμε λιγότερους θεατές και περισσότερους δημιουργούς. Και μία σκέψη να δημιουργηθεί εκεί που βλέπεις κάτι, σε έχει κάνει να περάσεις απέναντι, από την παθητικότητα, στην ενεργή συνδρομή σε έναν κόσμο που μπορεί να αλλάξει.
Η προοδευτική πολιτική σήμερα είναι ακριβώς η δύναμη και η προοπτική του εναλλακτικού παραδείγματος, να πείθεις ότι υπάρχει ένας δρόμος που μπορεί να περπατηθεί και να επιτρέψει το βίωμα της αλλαγής.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
