Η βασική δυσκολία σήμερα είναι να φανταστούμε την επόμενη μέρα. Και είναι δύσκολο γιατί αφενός έχουμε τον φόβο της νόσου, αφετέρου δεν ξέρουμε μέχρι πού μπορούμε να φτάσουμε. Γιατί αυτό ακριβώς είναι και το νόημα της ελευθερίας, όχι απλώς οι πολλές επιλογές, αλλά η ανοιχτή δυνατότητα για πολλές επιλογές. Αυτή τη δυνατότητα έπληξε η πανδημία.
Το κρίσιμο πάντως φαίνεται να έχει επιτευχθεί. Και δεν είναι απλώς η τήρηση των μέτρων, αλλά η προσαρμογή στις νέες συνθήκες. Κι εκεί εδράζει και η πορεία προς το μέλλον. Αφού κανείς δεν ξέρει τι θα γίνει με φάρμακα και εμβόλια, αλλά και κανείς δεν δεσμεύεται για την πορεία της νόσου- και είναι λογικό να μην δεσμεύεται- τότε αυτό που μένει να γίνει είναι η συνέχεια των μέτρων προστασίας. Κι αυτό είναι το κλειδί των εξελίξεων. Και η τακτική, η πολιτική για να το πετύχουμε, είναι η προσαρμογή στις νέες συνθήκες.
Η προσαρμογή από μόνη της δεν είναι εύκολη υπόθεση. Έχει να κάνει με την προσωπικότητα των ανθρώπων και το υπόβαθρό τους, αλλά κυρίως με το πώς προετοιμάζουν τον εαυτό τους για τις αντιξοότητες της ζωής. Βλέπουμε αυτές τις μέρες για παράδειγμα, επιχειρηματίες από την εστίαση να παλεύουν να προσαρμόσουν τις επιχειρήσεις τους ώστε να είναι έτοιμοι την 1η Ιουνίου για να ανοίξουν, παράλληλα με τις διεκδικήσεις τους. Βλέπουμε κι άλλους που περιορίζονται μόνο στις διεκδικήσεις, ελπίζοντας ότι ίσως δεν χρειαστούν μέτρα πρόληψη και αλλαγές- που είναι βέβαιο ότι θα χρειαστούν.
Η απάντηση της Πολιτείας σε όλες αυτές τις αγωνίες και την πρόκληση της προσαρμογής, προς το παρόν κινείται σε ένα ευρύ κάλεσμα για τήρηση των μέτρων- όπως βλέπουμε πχ με τη συζήτηση για τις πλατείες- και σε ένα μπαράζ ανακοινώσεων νομοθετικού περιεχομένου και οδηγιών που προσπαθούν να καλύψουν όλα τα πιθανά σενάρια ασφαλείας. Δεν είναι παράλογο αυτό, γιατί το κράτος πρέπει να προσφέρει εγγυήσεις ότι όλα θα γίνουν με τον πρέποντα τρόπο. Όμως το κρίσιμο είναι, το πώς τελικά θα κινηθούν η οικονομία και η κοινωνία.
Σε αυτό, δεν υπάρχουν εύκολες προβλέψεις. Και σταδιακά ο πολίτης αρχίζει να κατανοεί ότι πολλά θα κληθεί να τα κάνει μόνος του, ότι η προσαρμογή μπορεί να γίνει ιδιωτική υπόθεση. Κι ίσως εκεί να προκύψει κι ένα επίπεδο πολιτικής πρόκλησης. Στην κρίση πόσο μόνοι είμαστε;
