Μέσα σε αυτήν την κατάσταση που δημιουργεί η πανδημία, είναι λογικό να μην μπορείς να σηκώσεις κεφάλι και να δεις τον ορίζοντα. Είτε για να εκτιμήσεις την κατάσταση, είτε για να διερευνήσεις δυνατότητες εξόδου. Ο πολίτης στις μέρες μας, στη χώρα μας και σε όλον τον κόσμο, δεν έχει όλες τις δυνατότητες που θα είχε πριν από την πανδημία. Δεν έχει όλο το εύρος των ιδιοτήτων του πολίτη.
Κι αυτό δεν συμβαίνει γιατί υπάρχει κάποιο σχέδιο σκοτεινών εξουσιών κατά της δημοκρατίας, όπως ίσως να πιστεύουν κάποιοι που είναι σίγουροι ότι τα πάντα είναι ελεγχόμενα.
Είναι αντικειμενικοί οι όροι και οι καταστάσεις που περιορίζουν τους πολίτες. Είναι το «μέσα στο σπίτι», οι πάσης φύσεως περιορισμοί για τη μείωση της διασποράς της νόσου, που δεν επιτρέπουν τη φυσική συμμετοχή στον δημόσιο χώρο και τις συλλογικές εκφράσεις. Χωρίς τη συμμετοχή στα κοινά το άτομο δεν λαμβάνει την ιδιότητα του πολίτη σε μία ευρύτερη συλλογικότητα.
Το δεύτερο βασικό πρόβλημα είναι η εσωστρέφεια, η στροφή του ανθρώπου εντός του. Χάνεται το βλέμμα προς τα έξω, χάνεται το θάρρος της κίνησης και της συμμετοχής, χάνεται σε ένα βαθμό η δημιουργικότητα.
Η αδυναμία συμμετοχής και η κίνηση προς τα έσω, μετατρέπει τον πολίτη σε παθητικό δέκτη των εξελίξεων κι αυτή είναι μία δυσμενής εξέλιξη για τη δημοκρατία.
Είναι όμως τόσο σοβαρό το πρόβλημα της συμμετοχικότητας μπροστά στα μεγάλα προβλήματα της Υγείας και της ίδιας της πανδημίας. Προφανώς όχι. Θα επιστρέψουμε όλοι μας μετά το τέλος της πανδημίας. Όμως κρατάει ήδη ενάμιση χρόνο αυτή η κατάσταση και χάνει σταδιακά τα χαρακτηριστικά της προσωρινότητας.
Κι αυτό τελικά είναι που θέτει και το πρόβλημα. Είναι μία λύση η διαδικτυακή επικοινωνία, η τηλεργασία ή οι πλατφόρμες ψυχαγωγίας. Εν μέρει είναι. Όμως δεν αρκούν. Γιατί οι άνθρωποι δεν είμαστε μόνο οι ατομικές μας εμπειρίες. Κι αυτό τελικά θέτει και το ερώτημα πώς πρέπει η οργανωμένη κοινωνία να απαντήσει στα προβλήματα που δημιουργεί ο περιορισμός και ο εξατομικισμός μας.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
