Πρέπει να σχεδιάσουμε την αλλαγή του κόσμου μας ή να προσαρμοστούμε στις αλλαγές που ήδη βιώνουμε; Είναι ένα δίλημμα που όμως απαντιέται κάθε μέρα στην πράξη και δεν μας περιμένει εμάς πότε θα αναρωτηθούμε και πότε θα απαντήσουμε.
Στον παλιό κόσμο του 20ου αιώνα υπήρχαν οι μεγάλες αφηγήσεις, η Δύση και Ανατολή, τα μεγάλα ιδεολογικά στρατόπεδα, αλλά αυτά τελείωσαν το 1989 πάνω κάτω. Τότε αχνοφάνηκε το «τέλος της ιστορίας» που έμοιαζε με μία και μοναδική αφήγηση για το μέλλον, αλλά δεν πήγε πολύ μακριά. Στον αιώνα μας πια, όλα μοιάζουν ρευστά, απροσδιόριστα. Και επικίνδυνα. Ζούμε σε εποχές κινδύνου.
ΑΕίναι περίεργη αυτή η αίσθηση ότι ανά πάσα στιγμή μπορεί να συμβεί κάτι που θα ανατρέψει τα πάντα. Και τα μεγάλα και τα μικρά. Μπήκε μέσα στο μυαλό μας ο κίνδυνος ότι μπορεί να γίνει ένα πόλεμος, αλλά και ο κίνδυνος ότι κάτι θα απειλήσει την υγεία μας. Ο κόσμος ο μικρός ο μέγας είναι πηγή ανησυχίας. Περίεργη τροπή των πραγμάτων.
Αυτό όμως, που μας απογοητεύει περισσότερο είναι η έλλειψη προοπτικής. Δεν βλέπουμε τα καλά νέα στο βάθος του ουρανού. Ματαιώνονται στη γέννησή τους οι προσδοκίες μας. Να παλέψουμε όλοι μαζί για την ειρήνη, ωραίο δεν θα ήταν κάτι τέτοιο; Προφανώς. Αλλά κανείς δεν μας διαβεβαιώνει ότι κάποιος με μεγάλη εξουσία στα χέρια του δεν θα πατήσει ένα κουμπί για τα πυρηνικά και θα γίνουν όλα παρανάλωμα.
Από την άλλη, να κοιτάξουμε λέμε τα δικά μας, τα προσωπικά μας, να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας και να δούμε το δικό μας μέλλον. Είναι λύση ο εξατομικισμός, η ατομική διαδρομή; Θα μπορούσε, αλλά από πουθενά δεν υπάρχουν διαβεβαιώσεις ότι θα τα καταφέρουμε. Δεν υπάρχει βάση ασφαλείας για να τα καταφέρουμε μονάχοι μας. Τέλειωσαν οι μεγάλες αφηγήσεις, αλλά δεν έχουμε πια μικρές, προσωπικές ιστορίας επιτυχίας. Ή έχουμε, όσο μπορούμε, αλλά χωρίς δίχτυ ασφαλείας. Πώς έγινε έτσι ο κόσμος μας που τίποτα δεν μοιάζει στέρεο, σε τίποτα δεν μπορούμε να σταθούμε;
Αυτές οι σκέψεις βέβαια κι αυτά τα αισθήματα βγαίνουν από τους σύγχρονους ανθρώπους της αυταρέσκειας, του ναρκισσισμού και της αυτάρκειας. Και έρχονται από ένα άχρονο και ανιστορικό σύμπαν. Που παραβλέπει τη μακρά ιστορία του ανθρώπου πάνω σε αυτόν τον πλανήτη, ιστορία που συνάντησε πολύ συχνά και τα σπουδαία κοινά έργα, τις μεγάλες συλλογικές νίκες και το αίσθημα του κοινού μέλλοντος. Υπήρξαμε πολύ καλύτεροι στο παρελθόν. Αλλά στις μέρες μας είμαστε πολύ στριμωγμένοι στο παρόν, με το βλέμμα μόνο στο τώρα από το οποίο προσδοκούμε τα μέγιστα οφέλη. Σπρώχνουμε προς το μέλλον και τις επόμενες γενιές τα μεγάλα προβλήματα, όπως την κλιματική κρίση ή την ανισότητα πλούτου- φτώχειας. Λύστε τα εσείς, λέμε στα παιδιά μας. Εμείς κοιτάμε να τα καταφέρουμε σήμερα. Που δεν τα καταφέρνουμε κι αυτό μας βυθίζει στην θλίψη της ματαίωσης. Αλλά επιμένουμε. Στο τώρα. Σαν να μην υπάρχει αύριο.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
