O Πάπας Φραγκίσκος πέθανε σε ηλικία 88 ετών τη Δευτέρα του Πάσχα, πράγμα που σημαίνει ότι σύντομα θα συγκληθεί κονκλάβιο για την επιλογή του νέου ηγέτη της Καθολικής Εκκλησίας – μια διαδικασία που θα μπορούσε να αποδειχθεί καθοριστική για την εδραίωση ή για την ανατροπή της μεταρρυθμιστικής κληρονομιάς του Αργεντίνου.
Οι διαδικασίες αναμένεται να ξεκινήσουν δύο με τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία του Πάπα, όταν το Κολλέγιο των Καρδιναλίων θα συγκεντρωθεί στην Καπέλα Σιξτίνα του Βατικανού για να ξεκινήσει την μυστική διαδικασία εκλογής νέου Πάπα. Θεωρητικά, οποιοσδήποτε βαπτισμένος άνδρας Ρωμαιοκαθολικός είναι επιλέξιμος για τον παπισμό, αλλά τα τελευταία 700 χρόνια, ο πάπας επιλέγεται πάντα μεταξύ των καρδιναλίων.
Η πρόβλεχψη του νικητή εκ των προτέρων δεν είναι εύκολη. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου κονκλαβίου το 2013, ο Καρδινάλιος Χόρχε Μπεργκόλιο ήταν κάθε άλλο παρά φαβορί για να διαδεχθεί τον Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ΄.Παρ’ όλα αυτά, έγινε Πάπας Φραγκίσκος μετά από 24 ώρες και πέντε γύρους ψηφοφορίας.
Οι στοιχηματικές εταιρείες και οι παρατηρητές του Βατικανού είχαν ήδη αρχίσει να κάνουν εικασίες για πιθανούς διαδόχους καθώς η υγεία του ποντίφικα είχε αρχίσει να επιδεινώνεται. Τα διακυβεύματα για την επιλογή ενός νέου πάπα είναι ασυνήθιστα υψηλά. Ο επόμενος ποντίφικας θα κληρονομήσει μια βαθιά διχασμένη Εκκλησία, η οποία θα παλεύει με ιδεολογικές εντάσεις για ζητήματα όπως η κακοποίηση από τους κληρικούς, ενώ παράλληλα θα βαδίζει σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο, που μαστίζεται από εδαφικές και πολιτισμικές συγκρούσεις.
Ακολουθούν ονόματα που είναι πιθανό να ακουστούν μέσα στις επόμενες εβδομάδες:
Η επιστροφή των Ιταλών
Είναι καιρός οι Ιταλοί να πάρουν πίσω τον παπισμό; Από τους 266 πάπες, οι 217 προέρχονται από την Ιταλία – αλλά οι τελευταίοι τρεις προέρχονται εκτός της αυλής του Βατικανού. Ο Ιταλός καρδινάλιος Πιέτρο Παρόλιν, 70 ετών, γραμματέας του Βατικανού και Νο. 2 του Φραγκίσκου από το 2013, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ο φυσικός διάδοχος του Φραγκίσκου.
Με καταγωγή από το Βένετο, ο Παρολίν, ανήκει στον στενό κύκλο συμβούλων του Φραγκίσκου, είχε αναλάβει την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων του Πάπα και υπήρξε κινητήρια δύναμη στη διπλωματία. Έχει διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ της Αγίας Έδρας και της Κίνας, και στην υπογραφή συμφωνίας για τον διορισμό Κινέζων επισκόπων από κοινού με το Πεκίνο. Μετριοπαθής, που θεωρείται προοδευτικός από τους επικριτές του, ανέλαβε έναν υπερβολικά σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της ασθένειας του Πάπα, ηγούμενος της προσευχής για την ανάρρωσή του, η οποία θεωρήθηκε από ορισμένους ως μια «απρεπής προεκλογική εκστρατεία».
Ο Παρολίν, ωστόσο, θεωρείται υπερβολικά γραφειοκρατικός και δεν έχει το χάρισμα και την επαφή με τον λαό του εκλιπόντος Πάπα. Αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί μια «αχίλλειος πτέρνα», παράλληλα με την έλλειψη ποιμαντικής εμπειρίας.
Η Έκθεση του Κολλεγίου των Καρδιναλίων, μια ανασκόπηση των θέσεων των καρδιναλίων που συνέταξαν οι συντηρητικοί δημοσιογράφοι Έντουαρντ Πεντίν και Νταϊάν Μοντάνια, τον παρουσιάζει ως έναν «λιγότερο» προοδευτικό καρδινάλιο, ικανό να δώσει μια mainstream εκδοχή στον ριζοσπαστισμό του Φραγκίσκου. Εν τω μεταξύ, ένας πιο προοδευτικός αξιωματούχος της Εκκλησίας δήλωσε στο POLITICO ότι ο Παρολίν είναι «ένας πολύ ταπεινός και πολύ ευγενικός άνθρωπος, αλλά λόγω της ευγένειάς του, οι άνθρωποι δεν βλέπουν ότι είναι πολύ πιο συντηρητικός από τον πάπα». Ο αξιωματούχος υπαινίχθηκε ότι ο Φραγκίσκος είχε αρχίσει να περιθωριοποιεί τον Παρολίν εν μέσω των «ψιθύρων» γύρω από την πιθανή υποψηφιότητά του για το κονκλάβιο.
Μια άλλη πιθανότητα Ιταλού υποψηφίου είναι ο Καρδινάλιος Πιερμπατίστα Πιτσαμπάλα, από τη Λομβαρδία, ο οποίος είναι Λατίνος Πατριάρχης Ιεροσολύμων. Ο 60χρονος θα μπορούσε κάλλιστα να επωφεληθεί από τη νοσταλγία μεταξύ των συναδέλφων Ιταλών καρδιναλίων για την επιστροφή ενός συμπατριώτη τους στην κορυφαία θέση. Ο Πιτσαμπάλα – ο οποίος ζει στους Αγίους Τόπους για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, μιλάει εβραϊκά και έχει παραδεχτεί ότι μιλάει με τη Χαμάς «αναγκαστικά» -είναι αυθεντία στη Μέση Ανατολή, κάτι που θα μπορούσε να αποτελέσει πλεονέκτημα.
Θεωρούμενος ως άνθρωπος που μιλούσε ειλικρινά, ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία χάρη στις απόψεις του Φραγκίσκου για την προστασία του περιβάλλοντος και τον διαθρησκευτικό διάλογο. Έχει σε μεγάλο βαθμό μείνει μακριά από δημόσιες διαμάχες σχετικά με το δόγμα της εκκλησίας, γεγονός που τον καθιστά άγνωστο, αλλά οι συντηρητικοί δεν είναι υπερβολικά εχθρικοί απέναντί του, καθώς υποστηρίζει τη λατινική λειτουργία. Παρόλα αυτά, είναι κάπως νέος για να γίνει Πάπας, καθώς οι καρδινάλιοι διστάζουν να εκλέξουν έναν ηγέτη που είναι πιθανό να παραμείνει για αρκετές δεκαετίες.
Οι μη ευρωπαϊκές επιλογές
Ο Φραγκίσκος ήταν ο πρώτος μη Ευρωπαίος που ηγήθηκε της Καθολικής Εκκλησίας από τον Σύρο Γρηγόριο Γ΄ τον όγδοο αιώνα — και ήταν ο πρώτος πάπας που εξελέγη από την Αμερική.
Εάν το Κολλέγιο των Καρδιναλίων επιλέξει ξανά μη Ευρωπαίο, ο Φιλιππινέζος Καρδινάλιος Λουίς Τάγκλε μπορεί να είναι το φαβορί. Ο 67χρονος πρώην Αρχιεπίσκοπος της Μανίλα συμμερίζεται την εστίαση του Φραγκίσκου στην κοινωνική δικαιοσύνη και την καταπολέμηση της φτώχειας. Ήταν σφοδρός επικριτής των εξωδικαστικών δολοφονιών που πραγματοποίθηκαν στη χώρα του υπό τον πρώην Πρόεδρο Ροντρίγκο Ντουτέρτε, κατά τις οποίες αρκετές χιλιάδες πέθαναν σύμφωνα με την εισαγγελία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, όπου τώρα αντιμετωπίζει δίκη.
Η Εκκλησία θα μπορούσε επίσης να γράψει ιστορία εάν εκλέξει τον πρώτο Αφρικανό πάπα της στη σύγχρονη εποχή. Ο Καρδινάλιος Πίτερ Τάρκσον από την Γκάνα, που κάποτε θεωρούνταν φαβορί κατά τη διάρκεια του κονκλαβίου του 2013, συζητείται ξανά. Ο 76χρονος πλέον Τάρκσον διορίστηκε από τον Βενέδικτο ΙΣΤ΄ για να ηγηθεί του Παπικού Συμβουλίου για τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη. Η εκλογή του θα σηματοδοτούσε μια κρίσιμη στιγμή, αλλά οι αντιπαραθέσεις μπορεί να εμποδίσουν τις πιθανότητές του. Σε μια συνέντευξη του 2013, υποστήριξε ότι η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών ήταν λιγότερο διαδεδομένη στην Αφρική λόγω των παραδοσιακών πολιτιστικών προστασιών. Ένα χρόνο νωρίτερα, ζήτησε συγγνώμη για την προβολή ενός βίντεο που προειδοποιούσε για την εξάπλωση του Ισλάμ στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια μιας Συνόδου Επισκόπων.
Ο Φραγκίσκος άλλαξε σημαντικά τη γεωγραφική ισορροπία του Κολλεγίου των Καρδιναλίων διορίζοντας περισσότερους καρδινάλιους από φτωχότερες περιοχές που ιστορικά υποεκπροσωπούνται στα υψηλότερα κλιμάκια της Εκκλησίας, κάτι που θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία επιλογής του επόμενου πάπα.
Ο Πίτερ Τάρκσον με τον Πάπα Φραγκίσκο ΑΡ
Ως αποτέλεσμα, η επικοινωνία έχει γίνει πιο δύσκολη για πολλούς καρδινάλιους από τότε που ο Φραγκίσκος κατήργησε τις τακτικές συναντήσεις τους στη Ρώμη. Σε κάποιο βαθμό, αυτό έχει ενδυναμώσει τους λεγόμενους Καρδινάλιους που ζουν στην Αιώνια Πόλη και μπορούν να μιλούν μεταξύ τους πιο εύκολα. Κάποιοι λένε ότι αυτό θα μπορούσε να δώσει ένα πλεονέκτημα στους Ιταλούς καρδινάλιους, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των κληρικών στη Ρώμη. Αλλά αυτοί οι καρδινάλιοι μπορεί επίσης να στραφούν ο ένας εναντίον του άλλου τώρα που δεν χρειάζεται πλέον να παρουσιάζουν ενιαίο μέτωπο γύρω από τον Φραγκίσκο.
Επιπλέον, οι κινήσεις του Φραγκίσκου να δυσκολέψει τη συνάθροιση του κλήρου στη Ρώμη είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων κέντρων εξουσίας, ιδίως μεταξύ των ταχέως αναπτυσσόμενων καθολικών πληθυσμών στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, με ισχυρές συνδιασκέψεις επισκόπων στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική, δήλωσε στο POLITICO ο υψηλόβαθμος εκκλησιαστικός αξιωματούχος που αναφέρθηκε παραπάνω. Στους ισχυρούς ηγέτες περιλαμβάνονται ο Κονγκολέζος Καρδινάλιος Φριντολίν Αμπόνγκο Μπεσούνγκου και ο Βραζιλιάνος Καρδινάλιος Χάιμε Σπένγκλερ, πρόεδρος της βραζιλιάνικης συνδιάσκεψης επισκόπων, η οποία εκπροσωπεί τη μεγαλύτερη καθολική εκκλησία στον κόσμο.
«Η Κούρια φαίνεται ισχυρή, αλλά όταν οι ηγέτες διαφορετικών ηπείρων φτάσουν στο κονκλάβιο θα πουν τη γνώμη τους», δήλωσε ο αξιωματούχος της Εκκλησίας. Η Ρώμη δεν είναι πλέον το «σημείο σύγκλισης» για εκκλησιαστικές μηχανορραφίες, πρόσθεσαν. Αυτά τα μπλοκ είναι σε θέση να επικοινωνούν μεταξύ τους με ευκολία και θα αποτελέσουν πρόκληση για όσους αναζητούν έναν Ευρωπαίο διάδοχο του Φραγκίσκου. Πολλοί Ευρωπαίοι καρδινάλιοι είναι πιθανό να υποστηρίζουν επίσης προσωπικότητες από την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική.
Οι αρχισυντηρητικοί
Κατά τη διάρκεια των 12 ετών του ως Πάπας, ο Φραγκίσκος εξόργισε τη συντηρητική πτέρυγα της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία με τη σειρά της έγινε ολοένα και πιο ριζοσπαστική – ιδιαίτερα στις ΗΠΑ. Ο ντε φάκτο ηγέτης αυτής της συντηρητικής αντιπολίτευσης ήταν ο 76χρονος Καρδινάλιος Ρέιμοντ Μπερκ, ο οποίος επανειλημμένα συγκρούστηκε με τον Φραγκίσκο για τη φερόμενη «woke» ατζέντα του. Θεωρείται, ωστόσο, περισσότερο ως ηγετική μορφή των συντηρητικών παρά ως νικηφόρος παπικός διεκδικητής
Μια άλλη προσωπικότητα με μακρά θητεία, ο Ούγγρος Καρδινάλιος Πέτερ Έρντο, φαίνεται να είναι πιο πιθανός υποψήφιος. Ο Έρντο αναφέρθηκε ως πιθανός διάδοχος το 2013 και έχει επαινεθεί από τον δεξιό πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν. Ο Έρντο αντιπροσωπεύει ένα πιο παραδοσιακό, επικεντρωμένο στην Ευρώπη όραμα της Εκκλησίας και εξακολουθεί να ενδιαφέρει τους συντηρητικούς που αναζητούν μια διόρθωση της παπικής πορείας.
Οι πιθανότητες των συντηρητικών εξαρτώνται από τη σύνθεση του Κολλεγίου των Καρδιναλίων. Σε επιφανειακό επίπεδο, ο Φραγκίσκος διόρισε 110 από τους 138 καρδινάλιους που θα είναι επιλέξιμοι να εκλέξουν τον διάδοχό του, καθιστώντας απίθανη μια επιστροφή σε έναν πιο σκληροπυρηνικό συντηρητισμό. Ωστόσο, αρκετοί από τους διορισμούς του Φραγκίσκου ήταν καρδινάλιοι από αναπτυσσόμενες χώρες με πιο συντηρητική άποψη, ενώ άλλοι μπορεί να αλλάξουν ρότα μετά τον θάνατό του. Όπως πάντα, το μονοπάτι από εδώ μέχρι τον λευκό καπνό θα είναι δύσβατο και ελάχιστα προβλέψιμο.
