Οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες που αναπτύσσονται κατά μήκος των μεταναστευτικών διαδρομών, αποτελούν τον κυριότερο λόγο θνησιμότητας για τα μεγαλόσωμα πουλιά που μεταναστεύουν μεταξύ Ευρασίας και Αφρικής. Αυτό προκύπτει από τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης που συντονίστηκε από τη BirdLife International και η οποία ανέλυσε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων τηλεμετρίας (από 4.097 πτηνά), κάποια από τα οποία συλλέχθηκαν με τη συμβολή της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας.
Η τηλεμετρία αποτελεί σημαντικό εργαλείο στη μελέτη της άμεσης ανθρωπογενούς θνησιμότητας και ειδικά για τα μεταναστευτικά είδη, αφού μας παρέχει τη σπάνια ευκαιρία να τα «ακολουθήσουμε» στα μεγάλα τους διασυνοριακά ταξίδια. Διασχίζοντας ερήμους και θάλασσες, και διανύοντας χιλιάδες χιλιόμετρα, τα μεταναστευτικά πουλιά έρχονται αντιμέτωπα με αμέτρητες απειλές, πολλές από τις οποίες οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Στο πλαίσιο της μελέτης αξιοποιήθηκαν καταγεγραμμένα περιστατικά θνησιμότητας από 45 είδη μεγάλων μεταναστευτικών πουλιών (ικανού μεγέθους ώστε να φέρουν δορυφορικό πομπό) και από όλη την επικράτεια του μεταναστευτικού συστήματος Ευρασίας – Αφρικής, το οποίο αποτελεί έναν από τους κυριότερους μεταναστευτικούς διαδρόμους (flyways) της Γης και στον οποίο ανήκει και η χώρα μας. Οι μελετητές εξέτασαν 1.704 περιστατικά που καλύπτουν μία περίοδο σχεδόν δύο δεκαετιών, από το 2003 έως το 2021 και από συνολικά 91 χώρες, μεταξύ των οποίων και δεδομένα από πομπούς Μαυροπετρίτη, Σπιζαετού και Ασπροπάρη από την Ελλάδα. Τα δεδομένα αυτά είχαν παραχθεί στο πλαίσιο υλοποίησης προγραμμάτων LIFE που συμμετείχε και η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ.
Σκοπός της μελέτης ήταν ο εντοπισμός των βασικών αιτίων θνησιμότητας αρπακτικών και άλλων μεγάλων μεταναστευτικών ειδών πουλιών, όπως πελαργοί και γερανοί, και η διερεύνηση των χωρικών και χρονικών προτύπων τους. Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ανησυχητικά αφού δείχνουν πως η οφειλόμενη στην ανθρώπινη δραστηριότητα θνησιμότητα είναι πιο συχνή σε σχέση με την αντίστοιχη που οφείλεται σε φυσικά αίτια, ανεξάρτητα από τον χώρο, τον χρόνο και το είδος. Είναι, μάλιστα, ενδεικτικό ότι τα υψηλότερα ποσοστά ανθρωπογενούς θνησιμότητας παρέμειναν σταθερά καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου μελέτης.
Από την εξέταση των περιστατικών με καταγεγραμμένη αιτία θανάτου προέκυψε πως οι τρεις κύριες αιτίες ανθρωπογενούς θνησιμότητας είναι η ηλεκτροπληξία (40,5%), η παράνομη θανάτωση (21,7%) και η δηλητηρίαση (16,3 %). Εντυπωσιακό είναι επίσης το γεγονός πως σχεδόν ένα στα δύο (49%) περιστατικά θνησιμότητας που προκλήθηκαν από τον άνθρωπο σχετίζεται ή οφείλεται σε υποδομές μεταφοράς ενέργειας (ηλεκτροπληξία, πρόσκρουση σε καλώδια μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και ανεμογεννήτριες).
Τα αποτελέσματα της μελέτης επιβεβαιώνουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν τα μεταναστευτικά πουλιά κατά μήκος των μεταναστευτικών τους διαδρομών. Ταυτόχρονα, υπογραμμίζουν την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης των διασυνοριακών συνεργασιών για την προστασία των πουλιών, καθώς και την κρισιμότητα ακόμα πιο στοχευμένων δράσεων για την καταπολέμηση αυτών των απειλών.
Ειδικότερα, απαραίτητη κρίνεται η μόνωση των γραμμών μεταφοράς ενέργειας, η ορθή χωροθέτηση των Αιολικών Σταθμών και η αποφυγή περιοχών υψηλής οικολογικής ευαισθησίας και αξίας, καθώς και η διακοπή της λειτουργίας ήδη εγκατεστημένων ανεμογεννητριών κατά το πέρασμα μεταναστευτικών πουλιών, ώστε να μειώνονται οι πιθανότητες πρόσκρουσης. Τέλος, ως προς την παράνομη θανάτωση πουλιών (λαθροθηρία, παγίδευση, εμπορία και χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων) απαιτείται η αποτελεσματική εφαρμογή του νόμου και η αυστηροποίηση των ποινών, ώστε να λειτουργούν αποτρεπτικά για τους δράστες.
