Στο κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ που συντάχθηκε και ανακοινώθηκε πριν το 1981, βασικός άξονας και προτεραιότητα ήταν η αποκέντρωση σε όλους τους τομείς, της κοινωνικής, πολιτισμικής, οικονομικής πορείας της χώρας.
Έξ άλλου η προοδευτική άποψη είχε ως κύριο στόχο την αποκέντρωση, εξηγώντας ότι είναι βασική παράμετρος που θα συντελούσε στην ισόρροπη ανάπτυξη της Ελλάδας.
Και ξαφνικά όλοι σταμάτησαν να αναφέρουν τον όρο αποκέντρωση. Ποτέ και από κανέναν δεν εξηγήθηκε και δεν δόθηκαν απαντήσεις για ποιο λόγο έπαψε να συζητείται η αποκέντρωση. Μάλιστα ούτε καν αναφέρεται ο όρος, λες και είναι λέξη και έννοια απαγορευμένη. Σήμανε γενικό σιωπητήριο, ως ο όρος και οι παράμετροι εξ αυτής να είναι ιός ανίατος.
Πράγματι, η διακυβέρνηση ΠΑΣΟΚ στις δεκαετίες 80 και 90 έδωσε έμφαση στην αποκεντρωμένη αναπτυξιακή πορεία της χώρας, αναπτύχθηκαν πόλεις δορυφόροι, σε περιφερειακό επίπεδο , ιδιαιτέρα οι έδρες των Περιφερειών και δευτερευόντως έδρες νομών. Αυτό επετεύχθη με δημόσιες επενδύσεις και λειτουργίες, με αποκέντρωση του συγκεντρωτικού Αθηνοκεντρικού κράτους, με ενίσχυση της αυτοδιοίκησης, αλλά και με στήριξη της επιχειρηματικότητας.
Η αποκέντρωση σταμάτησε εκεί. Οι πόλεις, που προανέφερα, βολεύτηκαν στον δικό τους συγκεντρωτισμό. Οι τοπικοί φορείς έπαψαν να ασχολούνται με την περεταίρω αποκέντρωση- αποσυγκέντρωση, οι πολιτικές δυνάμεις, ακόμη και αυτές που επαγγέλλονται την πρόοδο, θεωρούν δεδομένο ότι μέχρις εκεί ικανοποιεί η αποκέντρωση. Δυστυχώς, ως ένα βαθμό και οι πολίτες θεωρούν ότι αυτή είναι ικανοποιητική. Να το πώ και με παραδείγματα: αν δεν είχε γίνει το παράρτημα ΙΓΜΕ στην Πρέβεζα, με άλλους όρους και συστήνετο τώρα, θα εθεωρείτο αυτονόητο ότι θα γίνει στα Γιάννενα, το ίδιο και η ΚΕΔ στην Άρτα, ή η 6η ΥΠΕ στην Πάτρα και άλλα παραδείγματα ών ούκ έστι αριθμός.
Υπερσυγκεντρωτικό κράτος, κυρίως στις πόλεις -έδρες των Περιφερειών, περιφερειακές λειτουργίες υγείας, πρόνοιας, παιδείας, ασφάλειας, στρατού, διοίκησης και άλλες, ιδιαίτερα σε αυτές τις έδρες, βιομηχανικές περιοχές, κυρίως στις παρυφές αυτών των πόλεων. Έτσι προέκυψε συγκέντρωση σχεδόν όλων των κατοίκων της υπαίθρου σε αυτές τις πόλεις, με ανεξέλεγκτη υπεραξία στη γη, τα ακίνητα, με περιβαλλοντικά προβλήματα, με απορρόφηση τεράστιων οικονομικών πόρων για υποδομές, με συγκέντρωση της γνώσης και εκμετάλλευση του ανθρώπινου δυναμικού.
Αντίστοιχα, ότ,ι έγινε τις μεταπολεμικές δεκαετίες με την Αθήνα και εν μέρει και τη Θεσσαλονίκη. Πρόταση μας, του προοδευτικού σοσιαλδημοκρατικού κινήματος πρέπει να είναι, η εμβάθυνση της αποκέντρωσης με στόχο την ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη. Η πρότασή μου αυτή αφορά όλες της έδρες των περιφερειακών ενοτήτων, αλλά με πολύ μεγαλύτερη προσήλωση στην αποκέντρωση σε επίπεδο πόλεων δορυφόρων σε κάθε περιφερειακή ενότητα.
Η εγκατάλειψη του χωροταξικού σχεδιασμού της δεκαετίας του 80, του σχεδιασμού για 1ο, 2ο, 3ο επιπέδου πόλεων, είναι μια αρνητική πραγματικότητα. Η συγκέντρωση των δραστηριοτήτων και του πληθυσμού σε πόλεις γίγαντες, πέραν της αντι-ποιότητας ζωής σε όλα τα επίπεδα, επιφέρει δυσμενέστερες επιπτώσεις, την εγκατάλειψη της παραγωγής και των παραγωγικών δραστηριοτήτων, με πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα για την περιφερειακή και εθνική οικονομία.
Αλήθεια, με δεδομένο την διεθνοποιημένη οικονομία, τα ανοιχτά σύνορα, πιστεύει κανείς ότι μπορεί να σταθεί η οικονομία της περιφέρειας, της χώρας χωρίς παραγωγική δραστηριότητα, με όσες αυξήσεις και να δοθούν στα μεροκάματα τους μισθούς στις συντάξεις; Με ράφια γεμάτα με προϊόντα άλλων χωρών, χωρίς προϊόντα εξαγώγιμα, πιστεύει κανείς ότι θα πάμε καλά ως χώρα; Γι’ αυτό η επιμονή μου για στήριξη των Περιφερειών της Περιφέρειας, όπου έχουμε και τις μεγαλύτερες παραγωγικές εκτάσεις για προϊόντα με ποιότητα και ταυτότητα, κάτι που αποτελεί ζήτημα επιβίωσης της χώρας.
Το κράτος με αποκέντρωση των λειτουργιών του, η αυτοδιοίκηση με την οργανωτική της και οικονομική στήριξη με οριζόντιες δράσεις, ο ιδιωτικός τομέας, παραγωγικός, μεταποιητικός, υπηρεσιών με ιδιαίτερη ενίσχυση μπορεί να δώσει σάρκα και οστά σε νέα επιβαλλόμενη αποκέντρωση. Επισημαίνω ότι με τη συγκέντρωση, η παραγωγή εγκαταλείπεται, μαζί και η παραγωγική γη, που παρά τις τεράστιες επενδύσεις μένει χέρσα, Οι υποδομές που κόστισαν τεράστια ποσά εγκαταλείπονται και ερημώνονται, με αποτέλεσμα την περαιτέρω συγκέντρωση. Ίσως αυτή η αποκεντρωμένη συγκέντρωση, που πράγματι συντελέστηκε, είναι πιο επικίνδυνη για την εθνική και περιφερειακή οικονομία από ό,τι η προγενέστερη συγκέντρωση στην Αθήνα και μερικά στη Θεσσαλονίκη.
Πριν κλείσω αυτό το σύντομο σημείωμά μου, να θέσω ορισμένα απλά ερωτήματα για τον τρόπο λειτουργίας του κράτους.
Άραγε γιατί όλες οι κεντρικές λειτουργίες του κράτους και του ευρύτερου δημοσίου τομέα να είναι στις έδρες των Περιφερειών, γιατί του στρατού, της ασφάλειας, της υγείας της πρόνοιας, της παιδείας να είναι επίσης στις έδρες των περιφερειών; Γιατί οι αποκεντρωμένες αντίστοιχες λειτουργίες να υπολειτουργούν ή και να φυτοζωούν προς δόξαν της περιφερειακής συγκέντρωσης, δημιουργώντας το αδιαχώρητο στις κεντρικότερες αντίστοιχες δομές;
Αυτό που συμβαίνει στη χώρα, με την αποκέντρωση να έχει μπει στην κατάψυξη, είναι μια συντηρητική αδιέξοδη πολιτική χωρίς κανένα ίχνος προοδευτικότητας.
Ακούγεται παράταιρο, ουτοπικό; Το ίδιο ακριβώς ακουγόταν στους κατοίκους των Αθηνών, όταν μιλούσε η προοδευτική παράταξη του ΠΑΣΟΚ για αποκέντρωση.
Χωρίς να ανοίξει μύτη η αποκέντρωση σε επίπεδο εδρών Περιφερειών επετεύχθη. Το πρώτο μεγάλο βήμα έκανε το κράτος με επιθετική αποκέντρωση λειτουργιών του και στήριξη της αυτοδιοίκησης.
Μπορεί λοιπόν και το επόμενο στάδιο, αποκέντρωση στην αποκέντρωση να επιτευχθεί, εφόσον η προοδευτική μας παράταξη το ΚΙΝΑΛ, το θέσει ως πρωταρχικό εθνικό στόχο με συγκεκριμένα μέτρα – δράσεις. Από το χώρο μας περιμένουν όλοι προτάσεις προοδευτικές. Μη νομίζετε ότι δεν μας ακούν, κάνουν πως δεν μας λογαριάζουν, όμως έχουν ευήκοα ώτα και άλλοι χώροι, πολύ δε περισσότερο οι πολίτες .
Από εμάς περιμένουν να ακούσουν προτάσεις.
Εγώ αισιοδοξώ ότι θα γίνει αποδεκτό από το χώρο μας για να πάει η χώρα στην επόμενη αισιόδοξη μέρα.
Του ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ ΧΑΤΖΗΕΦΡΑΙΜΙΔΗ, πρώην Δημάρχου Κόνιτσας
