Τα καλοκαίρια ο παππούς στη Μυροδάφνη, μας έπαιρνε στα χωράφια, για να κάνει το τριφύλλι μπάλες, να ξεραθεί και να είναι έτοιμο για τα ζώα τον χειμώνα. Μια μακρινή διαδρομή ήταν στα «Αμπέλια» που πηγαίναμε με τα πόδια οδηγώντας συνήθως τις φοράδες ή και λίγα πρόβατα. Όλα άλλωστε γίνονταν ταυτόχρονα για να μην χάνεται χρόνος.
Αυτά ως τις αρχές του ’80 που δεν το λες και πολύ παλιά αφού ήδη η Ελλάδα έτρεχε πάνω στις ράγες του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού της.
Αυτό που με νοιάζει εδώ, όμως, δεν είναι οι αργές ταχύτητες, στασιμότητες και οπισθοδρομήσεις πια στην ελληνική γεωργία της μέσα Ελλάδας, αλλά αυτό το τοπωνύμιο, τα «Αμπέλια» που είχε επιβιώσει και ας μην υπήρχαν πια σταφύλια. Υπήρχαν όμως ακόμα αυτά τα μικρά χωράφια που τα φύτευαν τριφύλλια και βρώμη για τα ζώα. Γιατί πάλευε ακόμα η ύπαιθρος να τα βγάλει πέρα μέσα από την αξιοποίηση του μικρού κλήρου, των κήπων και των κοπαδιών, κάνοντας την κυκλική οικονομία του σήμερα ένα καθημερινό παράδειγμα.
Δεν μπορούσε βέβαια εκείνη η μορφή παραγωγής να επιβιώσει για πολύ ακόμα αφού δεν έβγαζε κέρδος και απαιτούσε τόσον πολύ ανθρώπινο μόχθο. Αλλά αποδείχτηκε ως τα χρόνια μας πια, ότι κι άλλες επιλογές που έγιναν, αναγκαίες και μη, δεν έφεραν αποτελέσματα. Η γη σήμερα είναι έρημη σε μεγάλο βαθμό.
Όλες αυτές τις τελευταίες ημέρες που βρέθηκα σε ένα πολύ μεγάλο τμήμα της Ηπείρου, συνήθισε το βλέμμα μου στα χωράφια που μένουν ακαλλιέργητα σε τεράστιες εκτάσεις, με πολύ λίγες περιοχές με αναπτυγμένες μονάδες και φάρμες ανάμεσά τους. Ακόμα και μέσα στο λεκανοπέδιο, 10 λεπτά απόσταση από την πόλη, ανάμεσα στο Δροσοχώρι και τη Βασιλική ως πέρα στην Μπάφρα, χάνεσαι μέσα στο λαβύρινθο των δρόμων, αλλά πραγματική αγροτική ανάπτυξη δεν βλέπεις πουθενά σχεδόν.
Ερημιά, σκουπίδια, εγκατάλειψη, αυτή είναι η εικόνα της υπαίθρου σε μεγάλο βαθμό. Με τη φύση να κάνει όπως μπορεί τη δουλειά της και να δασώνει τα πάντα. «Γέμισε πουρνάρια» μου έλεγε ο πατέρας μου προχτές που ανεβαίναμε στο Τέροβο για να ψηφίσει.
Το ερώτημα της περιφερειακής ανάπτυξης και της παραγωγικής ανασυγκρότησης παραμένει χωρίς απάντηση.
Απάντηση σίγουρα δεν είναι η «αυτάρκεια» όπως ονομάζουν δεξιοί και αριστεροί, την «επιστροφή στο χωριό» συνήθως για τους άλλους και όχι για τον εαυτό τους. Όσα χωράφια κι αν φυτέψουν οι κάτοικοι της πόλης για να έχουν πατάτες να τρώνε, πάλι δεν θα αλλάξει η ελληνική οικονομία, όσο το σύστημα οικονομίας και παραγωγής είναι ίδιο και παράγει τις ίδιες ανισότητες εδώ και πολλές δεκαετίες.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να βρεθούν τρόποι ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης ειδικά στην ελληνική περιφέρεια που έχει εγκαταλειφθεί ή ότι δεν πρέπει να αναπτυχθούν σύγχρονες μορφές κυκλικής οικονομίας που θα ενισχύουν και το εισόδημα και τη ζωή των κατοίκων της υπαίθρου.
Παραδείγματα καλών πρακτικών υπάρχουν πολλά στην Ευρώπη. Τα βλέπουν όσοι πετάνε σε ευρωπαϊκές πόλεις και παρατηρούν ότι καλλιεργούνται ακόμα και οι εκτάσεις δίπλα στα αεροδρόμια. Το ξέρουμε από τους πολύ μεγάλους κτηνοτροφικούς συνεταιρισμούς σε πολύ ανεπτυγμένες χώρες της κεντρικής Ευρώπης. Όπως και από τα οργανωμένα κράτη που ρίχνουν τις δυνάμεις των επιστημόνων και των δημόσιων λειτουργών τους μέσα στην παραγωγή και δίπλα στον κάθε πολίτη όπου κι αν ζει. Ή από την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε πολλά κράτη της ΕΕ που φτάνει να διαχειρίζεται ως και το 30 και το 40% του κρατικού προϋπολογισμού κι όχι το βαριά 3% στη χώρα μας.
Αλλά αυτά είναι όνειρα για τη σημερινή Ελλάδα των «ελεύθερων αγορών» και του «ελεύθερου ανταγωνισμού».
Βάζω τα μαύρα γυαλιά για τον ήλιο, ανεβάζω το παράθυρο και αφήνω το αυτοκίνητο να φύγει στους έρημους δρόμους μίας ξεχασμένης χώρας.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
