Πότε τριπλασιάζεται ο κίνδυνος
Ο σχολικός εκφοβισμός αφορά κάθε γονέα και μαθητή. Μπορεί να μην πιστεύει κανείς ότι θα βρεθεί στη θέση του θύτη ή του θύματος, ωστόσο είναι ουσιώδες να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους ένα παιδί επιλέγει να δράσει εκφοβιστικά, αλλά και ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του παιδιού που στοχοποιείται
Ζούμε σε μια κοινωνία όπου η βία και ο ανταγωνισμός γίνονται καθημερινώς ανεκτά και προβάλλονται μαζικά. Η βία είναι μαθημένη συμπεριφορά. Τα παιδιά μιμούνται το παράδειγμα των ενηλίκων, οι οποίοι πιθανώς στο σπίτι εφαρμόζουν βίαιη συμπεριφορά σε μέλη τα οικογένειας, στα ίδια τα παιδιά ή σε τρίτους. Τα παιδιά μιμούνται τα παραδείγματα της τηλεόρασης, που στη χώρα μας απροκάλυπτα προβάλλει τη βία, την κοροϊδία, το μίσος, το σαρκασμό και τον ανταγωνισμό. Η παραμέληση των παιδιών από τους γονείς τους συμβάλλει επίσης. Παραμέληση δεν είναι μόνο η έλλειψη ενδιαφέροντος και χρόνου αφιερωμένου στα παιδιά. Είναι εξίσου σημαντικό να ενδιαφέρεται ο ενήλικας, αρκετά, ώστε να θέτει όρια στο παιδί του, να του επιβάλλει συστηματικές ποινές όταν παραβαίνει τα όρια (όχι σωματική τιμωρία, ούτε εξευτελισμός) και να εφαρμόζει συστηματικό τρόπο διαπαιδαγώγησης. Η σωματική τιμωρία είναι η γρήγορη και εύκολη αντίδραση του γονιού που δεν αφιερώνεται στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού του και η οποία οδηγεί το παιδί στην εφαρμογή βίας σε άλλα παιδιά. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς προς τους συμμαθητές είναι πολλοί.
Έτσι τα παιδιά:
- Ίσως δεν γνωρίζουν ότι συμπεριφέρονται λανθασμένα και δεν έχουν επίγνωση του αντίκτυπου που έχει η συμπεριφορά τους στα παιδιά-θύματα.
- Ίσως αντιγράφουν συμπεριφορές μεγαλύτερων παιδιών ή ενηλίκων στην οικογένεια που θαυμάζουν.
- Ίσως ανήκουν σε μια παρέα που επιδεικνύει αυτές τις συμπεριφορές και τις υιοθετούν γιατί φοβούνται και για να κερδίσουν αποδοχή.
- Ίσως δεν δέχονται επαρκή επιτήρηση στο σπίτι. Δεν τιμωρούνται (ή και ενθαρρύνονται) όταν επιδεικνύουν επιθετική συμπεριφορά προς άλλους
- Ίσως έτσι ηρωποιούνται μεταξύ των συμμαθητών τους
- Ίσως κακοποιούνται στο σπίτι και μαθαίνουν να επιτίθενται πριν τους επιτεθούν
- Ίσως έχουν πέσει τα ίδια θύματα εκφοβισμού από μεγαλύτερα παιδιά ή ενήλικες. Ίσως έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και η ταπείνωση των άλλων τους προσφέρει αίσθηση δύναμης και ανωτερότητας.
- Ίσως ζηλεύουν αυτά που δεν μπορούν να πετύχουν ή ίσως ζηλεύουν ένα μικρότερο αδερφάκι στο σπίτι.
- Ίσως δεν έχουν αποκτήσει άλλες κοινωνικές δεξιότητες.
- Ίσως έχουν προσωπικές δυσκολίες και εκτονώνουν τα επιθετικά τους συναισθήματα προς τους άλλους.
Συνήθως προβάλλονται διάφορες δικαιολογίες για την εκδήλωση της επιθετικής συμπεριφοράς. Σύμφωνα με τον εκφοβιστή, το παιδί στόχος μπορεί να είναι χοντρό, αδύνατο, ψηλό, κοντό, ήσυχο, με γυαλιά, με μεγάλα αυτιά, με μικρά αυτιά, με χαλασμένα δόντια, από διαφορετική εθνικότητα, με αντιπαθητικά ρούχα ή οτιδήποτε άλλο. Στην πραγματικότητα, όμως, ακόμη κι αν κάτι από αυτά αλλάξει, ο εκφοβιστής θα βρει κάποια άλλη αφορμή για να επιτεθεί στο παιδί-στόχο. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι το παιδί θύτης βιώνει εσωτερικά την ανάγκη για την εκτόνωση του θυμού και της επιθετικότητας του και θα επιλέξει για στόχο το λιγότερο ισχυρό (σωματικά και συναισθηματικά) παιδί γύρω του.
Το παιδί-στόχος επιλέγεται επειδή είναι ψυχικά ευάλωτο: είναι το παιδί που θα αναστατωθεί από τις επιθέσεις, αλλά δεν θα αντεπιτεθεί εύκολα ούτε θα μιλήσει σε άλλους γι’ αυτό. Δυστυχώς, πολλές φορές τα παιδιά-στόχοι έχουν υπάρξει θύματα παραμέλησης και κακοποίησης στην οικογένεια. Διεθνείς έρευνες έχουν επανειλημμένα δείξει ότι τα παιδιά-θύματα ενδο-οικογενειακής βίας έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να κακοποιηθούν από τους συμμαθητές τους απ’ ό,τι τα παιδιά του γενικού πληθυσμού.
Επίσης, έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε Έλληνες μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, διαπιστώνει τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα εμπλοκής σε σχολικό εκφοβισμό των παιδιών-θυμάτων ενδο-οικογενειακής βίας (λεκτική ή σωματική κακοποίηση, θέαση συντροφικής βίας) από τα παιδιά που δεν υφίστανται ενδο-οικογενειακή βία. Δυστυχώς, το παιδί-θύμα έρχεται στο σχολικό περιβάλλον που με την πεποίθηση «δεν αξίζω» ή «δεν μπορώ να προστατέψω τον εαυτό μου» και, ως αυτο-εκπληρούμενη προφητεία, επαναθυματοποιείται. Γι’ αυτό, είναι πολύ σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να παρεμβαίνουν, ώστε να μην ενισχύεται ο φαύλος κύκλος της θυματοποίησης και να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του παιδιού.
Κάποια παιδιά εκφοβίζουν περιστασιακά, όταν τους πηγαίνει κάτι στραβά στο σχολείο ή στο σπίτι. Κι αυτές όμως οι συμπεριφορές θα πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα, πριν παγιωθούν σε μόνιμη συμπεριφορά.
Το σχολείο που αδιαφορεί για τις εκφοβιστικές συμπεριφορές και που επιτρέπει την ηρωοποίηση των θυτών, ενθαρρύνει την εκδήλωση του φαινομένου.
Πηγή: Η κακοποίηση του παιδιού στο σχολείο και στην οικογένεια, Βικτώρια Πρεκατέ, Ιατρικές εκδόσεις ΒΗΤΑ, Αθήνa
