Με το… δεξί μπαίνει το 2023 για εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχους, οι οποίοι θα δουν για πρώτη φορά έπειτα από 12 χρόνια αυξήσεις έως και 7,75% στις κύριες συντάξεις τους.
Βέβαια, ο νέος χρόνος φέρνει και ανατροπές, κυρίως στους ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους και αγρότες, που θα δουν τις εισφορές τους να αυξάνονται ακόμη και πάνω από 9%, αλλά και σε χιλιάδες δημοσίους υπαλλήλους, αφού κλείνει και το τελευταίο παράθυρο για συνταξιοδότηση πριν από το 62ο έτος της ηλικίας τους.
Αν το 2022 χαρακτηρίζεται έτος εκκαθάρισης των συντάξεων, λόγω της επίτευξης ενός σημαντικού στόχου, αυτού της δραστικής μείωσης των εν αναμονή συνταξιούχων, αλλά και αυτού καθ’ αυτού του χρόνου αναμονής για την απονομή της σύνταξης, το 2023 –από την έναρξή του κιόλας– χαρακτηρίζεται έτος αυξήσεων. Είναι η πρώτη χρονιά μετά τη δημοσιονομική και υγειονομική κρίση των τελευταίων ετών, που 1,7 εκατ. συνταξιούχοι από περίπου 2,4 εκατ. συνολικά, θα λάβουν σημαντικές αυξήσεις. Οι αυξήσεις στις κύριες συντάξεις θα χορηγηθούν σε όλους τους ήδη συνταξιούχους, αλλά και σε εκείνους που έχουν υποβάλει σχετικό αίτημα έως τις 31.11.2022. Βέβαια, όσοι έχουν προσωπική διαφορά, είναι πολύ πιθανό ένα μεγάλο μέρος της αύξησης να απορροφηθεί από αυτήν, με αποτέλεσμα το τελικό όφελος είτε να είναι πολύ μικρότερο του αναμενομένου, είτε να είναι και λογιστικό.
Βέβαια, μαζί με την κύρια σύνταξη, αυξάνεται και η εθνική σύνταξη κατά 7,75%, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται από 1.1.2023 σε 413,76 ευρώ. Οσο για την ανταποδοτική σύνταξη όσων αποχωρήσουν εντός του 2023, σύμφωνα με τους ειδικούς, θα ακολουθήσει τις αυξήσεις των παλαιών συντάξεων, καθώς καθοριστικό ρόλο στον υπολογισμό της θα διαδραματίσει ο πληθωρισμός του 2022.
Αντίστοιχα, αυξήσεις θα υπάρξουν και για την κατώτατη σύνταξη χηρείας, ώστε να φθάσει τα 413,76 ευρώ.
Από 1.1.2023, άλλωστε, αυξάνεται και το ανώτατο πλαφόν στις συντάξεις, κύριες και επικουρικές. Ετσι, η ανώτατη κύρια σύνταξη διαμορφώνεται στα 4.965,12 ευρώ και η ανώτατη επικουρική στα 1.489,54 ευρώ.
Επίσης, αυξάνονται:
• Το κατώτατο όριο σύνταξης λόγω εργατικού ατυχήματος, από 768 ευρώ σε 827,52 ευρώ.
• Το κατώτατο όριο της σύνταξης λόγω θανάτου, με 15 έτη και λιγότερα, από 360 ευρώ σε 387,90 ευρώ.
• Η βασική σύνταξη του πρώην ΟΓΑ σε 387,90 ευρώ.
• Το μηνιαίο ποσό σύνταξης του ανασφάλιστου υπερήλικα σε 387,90 ευρώ.
• Το μηνιαίο ποσό του επιδόματος ανασφάλιστου υπερήλικα αυξάνεται σε 387,90 ευρώ.
• Το ποσό του επιδόματος απολύτου αναπηρίας για «παλαιούς ασφαλισμένους» (έναρξη ασφάλισης έως 31.12.1992), καθώς και τους τυφλούς δικαιούχους ανεξαρτήτως ημερομηνίας πρώτης ασφάλισης, αυξάνεται με βάση τον συντελεστή αύξησης συντάξεων. Το ανώτατο όριο του επιδόματος ανέρχεται σε 671,40 ευρώ.
• Το επίδομα απολύτου αναπηρίας των «νέων» ασφαλισμένων (έναρξη ασφάλισης από 1.1.93 και μετά) αυξάνεται και από 1.1.2023 η βάση υπολογισμού ανέρχεται σε 747,08 ευρώ και το ποσό του μηνιαίου επιδόματος σε 186,77 ευρώ (25% του συνόλου).
Αντίθετα, παραμένουν αμετάβλητα το επίδομα νόσου και ανικανότητας που καταβάλλεται σε πολιτικούς υπαλλήλους και στρατιωτικούς, το εξωιδρυματικό επίδομα που χορηγεί ο e-ΕΦΚΑ –καθώς ως βάση υπολογισμού λαμβάνει το ημερομίσθιο ανειδίκευτου εργάτη, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί στις 31.12.2011–, οι ήδη καταβαλλόμενες προκαταβολές σύνταξης καθώς και οι προσωρινές συντάξεις.
Να σημειωθεί ότι από 1.1.2023 καταργείται η φορολογική επιβάρυνση της Ειδικής Εισφοράς Αλληλεγγύης, κάτι που ήδη έχει φανεί στις συντάξεις Ιανουαρίου 916.644 δικαιούχων, που καταβλήθηκαν πριν από τα Χριστούγεννα.
Ανατροπές, για μια μερίδα δημοσίων υπαλλήλων που μπορούσαν ακόμη να συνταξιοδοτηθούν πρόωρα, με μειωμένη δηλαδή σύνταξη, ακόμη και στα 55 έτη τους, φέρνει το 2023, καθώς με τον πρόσφατο ασφαλιστικό νόμο περιορίζεται η δυνατότητα πρόωρης συνταξιοδότησης μόνο στις περιπτώσεις των δημοσίων υπαλλήλων που συμπλήρωσαν το σχετικό όριο ηλικίας έως 31.12.2022. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι από 1.1.2023 το όριο ηλικίας για τη λήψη μειωμένης σύνταξης από το Δημόσιο ορίζεται στο 62ο έτος. Προσοχή όμως. Οσοι κατοχύρωσαν συνταξιοδοτικό δικαίωμα έως 31.12.2022 μπορούν να ασκήσουν αυτό το δικαίωμα οποτεδήποτε στο μέλλον.
Στον αντίποδα, γρηγορότερα στη σύνταξη θα μπορούν από το 2023 να βγουν χιλιάδες ένστολοι, εφόσον συμπληρώσουν 35ετία και εξαγοράσουν τα 5 χρόνια της μάχιμης πενταετίας. Τη δυνατότητα εξαγοράς έως 5 πλασματικών ετών, από την 1η Ιανουαρίου 2023 για το σύνολο των ενστόλων, δίνει επίσης πρόσφατη διάταξη νόμου. Το κόστος εξαγοράς είναι 6,67% επί των συντάξιμων αποδοχών τη στιγμή υποβολής της σχετικής αίτησης.
Εισφορές
Από 1.1.2023 μονιμοποιούνται οι μειώσεις των ασφαλιστικών εισφορών κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες, που είχαν ξεκινήσει ως προσωρινό μέτρο από 1.1.2021, διατηρώντας έτσι μια μικρή ελάφρυνση τόσο στους εργαζομένους όσο και τους εργοδότες.
Μικρή αύξηση στους μισθούς κρύβει για το σύνολο των δημοσίων υπαλλήλων η κατάργηση της εισφοράς 1% υπέρ του Ταμείου Πρόνοιας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, η κατάργηση του 1% που επιβάλλεται στο σύνολο των αποδοχών, οδηγεί ακόμη και σε αύξηση περίπου 110 ευρώ τον χρόνο για τον νεοπροσλαμβανόμενο και περίπου 590 ευρώ τον χρόνο για τα ανώτατα μισθολογικά κλιμάκια.
Σημαντική επιβάρυνση βέβαια, για περίπου 1,3 εκατ. μη μισθωτούς φέρνει το 2023, καθώς ο νόμος Βρούτση προβλέπει αύξηση των εισφορών για κύρια ασφάλιση, υγεία, επικούριση και εφάπαξ (όπου προβλέπεται) με βάση τον πληθωρισμό, ήτοι κοντά στο 9%. Η αύξηση θα επηρεάσει και τις 6 ασφαλιστικές κατηγορίες, με την κατώτατη εισφορά κύριας ασφάλισης να διαμορφώνεται στα 168 ευρώ (από 155 ευρώ) και την ανώτατη σε 545 ευρώ (από 500 ευρώ).
Αντίστοιχα, οι κατώτατες εισφορές υγείας θα ανέλθουν σε 60 ευρώ (από 55) και οι ανώτατες σε 72 ευρώ (από 66 ευρώ). Οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης θα διαμορφωθούν σε 42 έως 61 ευρώ (από 39-56 ευρώ) ενώ, τέλος, οι εισφορές υπέρ του εφάπαξ θα διαμορφωθούν στα 28 με 40 ευρώ. Οι κατώτατες εισφορές των αγροτών θα διαμορφωθούν στα 99,2 ευρώ από 91 ευρώ, ενώ οι ανώτατες θα φθάσουν τα 321,5 ευρώ από 295. Οι εισφορές υγείας των αγροτών θα διαμορφωθούν σε 34,8 έως 41,4 ευρώ.
Ως αντιστάθμισμα των σημαντικών αυτών επιβαρύνσεων, από το υπουργείο Εργασίας εξετάζεται η κατάργηση της παρακράτησης 10 ευρώ τον μήνα από τους μη μισθωτούς για τη συμμετοχή τους στον κλάδο ανεργίας της ΔΥΠΑ.
Να σημειωθεί ότι μέχρι τις 31 Ιανουαρίου οι μη μισθωτοί θα πρέπει να επιλέξουν στη σχετική πλατφόρμα του e-ΕΦΚΑ την ασφαλιστική τους κατηγορία, ενώ εκτιμάται ότι έως τότε θα έχει ξεκαθαρίσει και το τοπίο ως προς το ύψος της αύξησης.
Κατά τους πρώτους μήνες του έτους αναμένεται η επέκταση της ψηφιακής κάρτας εργασίας στις εταιρείες σεκιούριτι και στις ασφαλιστικές, ενώ σειρά θα πάρουν οι ΔΕΚΟ και οι βιομηχανίες. Ηδη η κάρτα εφαρμόζεται στις τράπεζες και στα μεγάλα σούπερ μάρκετ.
Στα επίπεδα προ μνημονίων ο κατώτατος
Ακόμη και νωρίτερα από τον Μάιο ενδέχεται να αποφασιστεί η αύξηση του κατώτατου μισθού, καθώς από τις πρώτες κιόλας ημέρες του 2023 αναμένεται να ξεκινήσουν και πιθανότατα να επισπευσθούν, λόγω και της προεκλογικής περιόδου, οι διαδικασίες διαβούλευσης των εμπλεκομένων φορέων. Βέβαια, την τελική απόφαση θα λάβει η κυβέρνηση και δη ο υπουργός Εργασίας, με τους ειδικούς να εκτιμούν ότι η αύξηση θα είναι κοντά στο 5% με 5,5%, ώστε ο νέος κατώτατος μισθός να προσεγγίσει τα προ μνημονιακά επίπεδα και να φθάσει από 713 ευρώ σήμερα, στα 751 ευρώ.
Η μάχη των μισθών βέβαια αναμένεται να δοθεί κυρίως σε κλαδικό και επιχειρησιακό επίπεδο, καθώς και το νέο έτος είναι πρόδηλη η οικονομική ρευστότητα, κυρίως λόγω της αύξησης του ενεργειακού κόστους και του κόστους διαβίωσης και επιβίωσης των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων αντίστοιχα.
Κατά τους πρώτους μήνες του έτους αναμένεται μάλιστα και η δεύτερη φάση υλοποίησης του σχεδίου εφαρμογής της ψηφιακής κάρτας εργασίας. Ηδη η κάρτα εφαρμόζεται σε τράπεζες και μεγάλα σούπερ μάρκετ και βάσει του σχεδιασμού εντός των επόμενων μηνών αναμένεται να επεκταθεί σε άλλους κλάδους της οικονομίας. Η αρχή για το νέο έτος αναμένεται να γίνει με τις εταιρείες σεκιούριτι και τις ασφαλιστικές, ενώ σειρά θα πάρουν οι ΔΕΚΟ και οι βιομηχανίες. Εάν η προεκλογική περίοδος, αλλά και οι αναγνωρισμένες δυσκολίες που υπάρχουν ανάλογα με τη φύση της απασχόλησης και το αντικείμενο κάθε κλάδου δεν ανακόψουν τον σχεδιασμό του υπουργείου Εργασίας, εντός του καλοκαιριού η ψηφιακή κάρτα εργασίας και κατά συνέπεια ο έλεγχος του χρόνου και του τρόπου απασχόλησης θα επεκταθεί σε εστίαση και τουρισμό.
Ανατροπές έρχονται από τις πρώτες κιόλας ημέρες του έτους στον τρόπο λειτουργίας του πρώην ΟΑΕΔ, που έχει πλέον μετονομαστεί σε Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ). Ετσι, ο σχεδιασμός που στηρίζεται σε πρόσφατες νομοθετικές παρεμβάσεις, προβλέπει κίνητρα για την απασχόληση των ανέργων, κυρίως όσων είναι εκτός αγοράς για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά και κυρώσεις για όσους δεν ενεργοποιούνται για την εύρεση εργασίας. Η ποινή διαγραφής από το μητρώο ανέργων κυμαίνεται από έξι μήνες έως και δύο έτη, ανάλογα με την άρνηση του ανέργου να καταρτίσει ψηφιακό σχέδιο δράσης ή να αναλάβει προτεινόμενη εργασία.
Προβλέπεται βέβαια και η λήψη «επιδόματος εργασίας» ίσο με το 50% του επιδόματος ανεργίας, το οποίο θα καταβάλλεται εφόσον ο επιδοτούμενος άνεργος βρει δουλειά και για όσο διάστημα απομένει έως τη λήξη της επιδότησης.
Επίσης, εντός του 2023 χορηγείται εφάπαξ χρηματική παροχή ύψους 300 ευρώ στους μακροχρόνια ανέργους (εγγεγραμμένους για 5+ έτη) που καταρτίζουν ψηφιακό ατομικό σχέδιο δράσης.
Η ΔΥΠΑ υλοποιεί επίσης μια σειρά από νέα προγράμματα με στόχο την απασχόληση 68.000 ανέργων, νέων, γυναικών, ΑμεΑ και ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας που είναι πάνω από 12 μήνες εκτός αγοράς εργασίας.
Παράλληλα «τρέχει» πρόγραμμα κατάρτισης 500.000 εργαζομένων και ανέργων σε ψηφιακές και πράσινες δεξιότητες, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και του νέου ΕΣΠΑ, ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ.
«Κοινωνική στέγη»
Από τις αρχές του έτους και εντός του πρώτου τριμήνου αναμένεται να «τρέξει» το πρόγραμμα για κοινωνική στέγη, που αφορά συνολικά 137.000 νέους, νέα ζευγάρια και ευάλωτους πολίτες. Η αρχή αναμένεται να γίνει με τα φθηνά στεγαστικά δάνεια, ενώ μια σειρά από δράσεις, όπως η κοινωνική αντιπαροχή κ.λπ., θα ξεδιπλωθούν εντός του έτους.
Τέλος, στο πλαίσιο των προγραμμάτων κοινωνικής πολιτικής, εντός του 2023 αναμένεται η υλοποίηση του προγράμματος Προσωπικού Βοηθού για άτομα με αναπηρία, καθώς και η ολοκλήρωση του Μητρώου Παροχών Αναπηρίας και των προγραμμάτων Νταντάδες της Γειτονιάς και δημιουργίας παιδικών σταθμών σε 120 μεγάλες επιχειρήσεις.
Το στοίχημα εκκαθάρισης των υπολοίπων συντάξεων
Εάν η εκκαθάριση των εκκρεμών αιτήσεων κύριας σύνταξης ήταν για τον υπουργό Εργασίας Κωστή Χατζηδάκη και τη διοίκηση του ΕΦΚΑ το μεγάλο στοίχημα του 2022, το επόμενο στοίχημα για το νέο έτος είναι αφενός η εκκαθάριση και των υπολοίπων συντάξεων –διεθνών, παράλληλης ασφάλισης, επικουρικών και εφάπαξ–, αφετέρου η διατήρηση του αριθμού των εν αναμονή συνταξιούχων σε χαμηλό επίπεδο.
Ηδη, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, έχουν απομείνει μόλις 6.800 δύσκολες και ανελαστικές περιπτώσεις αιτήσεων που αφορούν τόσο προβληματικές αιτήσεις με οφειλές ή δικαστικές διεκδικήσεις, που εκ των πραγμάτων θα απορριφθούν, όσο και κάποιες δύσκολες περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης και ασφάλισης δημοσίων υπαλλήλων. Ολες αυτές οι αιτήσεις έχουν υποβληθεί από το 2021 και πίσω. Οσο για το 2022, έχει απομείνει το 14% των ληξιπρόθεσμων αιτήσεων, ήτοι περίπου 28.000 περιπτώσεις. Βέβαια, υπάρχουν επίσης 18.000 αιτήσεις για διεθνείς συντάξεις, 6.500 παράλληλης ασφάλισης καθώς και τουλάχιστον 95.000 ληξιπρόθεσμες αιτήσεις για τη λήψη επικουρικής σύνταξης και 8.900 για εφάπαξ. Στόχος της διοίκησης είναι όλες αυτές να εκκαθαριστούν εντός του πρώτου τριμήνου του 2023.
Μάλιστα, κατά τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου έχει αποφασιστεί να αποσταλεί email από τη διοίκηση του ΕΦΚΑ στους ασφαλισμένους που έχουν υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης πριν από το 2022 και δεν έχει ακόμη εκδοθεί, καθώς και σε όσους έχουν λάβει σύνταξη, σύμφωνα με την ψηφιοποιημένη διαδικασία και δεν έχει υπολογιστεί το σύνολο του ασφαλιστικού τους χρόνου. Με αυτό, θα ενημερώνονται για την εκκρεμότητα, θα τους ζητείται να χρησιμοποιήσουν τη νέα ψηφιακή υπηρεσία του ΕΦΚΑ, το ψηφιακό δωμάτιο προκειμένου να λύσουν τα όποια προβλήματα και να εξουσιοδοτήσουν τους πιστοποιημένους δικηγόρους και λογιστές προκειμένου να αποτυπώσουν ψηφιακά τον ασφαλιστικό χρόνο του ενδιαφερομένου.
Οσο για το θέμα των επικουρικών, μέσα στο επόμενο εξάμηνο η διοίκηση εκτιμά πως θα υπάρξει μια πολύ σημαντική αποκλιμάκωση, ώστε να έχουν δρομολογηθεί σχεδόν όλες οι ληξιπρόθεσμες αιτήσεις. Αλλά και σε όλες τις περιπτώσεις παράλληλης ασφάλισης, σύμφωνα με τη διοίκηση, υπάρχει πλέον το κατάλληλο λογισμικό ώστε να εκδίδονται και νέες αλλά και παλαιές συντάξεις.
