Κομμάτι- κομμάτι, σαν ένα τεράστιο παζλ από… κόκκαλα, επιστήμονες ανασύνθεσαν τον σκελετό μιας αρκούδας που πέθανε από δηλητηριασμένο δόλωμα και εκτίθεται πλέον, ως υπόμνηση της θανατηφόρας παράνομης πρακτικής, στο κτίριο του πρώην Δημοτικού Σχολείου Ψαράδων Πρεσπών.
Το εγχείρημα ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια στο πλαίσιο της Εικαστικής Πορείας προς τις Πρέσπες με τη συμμετοχή του δήμου Πρεσπών, του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Πρεσπών, του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και της Περιβαλλοντικής Οργάνωσης «Καλλιστώ».
Όπως εξηγεί ο συντονιστής και καλλιτεχνικός υπεύθυνος της διαδικασίας, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Γιάννης Ζιώγας, τον Απρίλιο του 2012 μια μεγάλη αρσενική αρκούδα ξεψύχησε στους Ψαράδες Πρεσπών, απέναντι από το χωριό, δηλητηριασμένη από φόλα. Επειδή το πτώμα του νεκρού ζώου ζύγιζε σχεδόν 300 κιλά, ήταν δύσκολο να μεταφερθεί και ούτε ήταν δυνατόν να σκαφτεί λάκκος για να καταχωθεί διότι το έδαφος είναι βραχώδες. Αποφασίστηκε τότε από τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Πρεσπών να σκεπαστεί με πέτρες και 8 χρόνια αργότερα, οι φοιτητές και φοιτήτριες του 1ου Εργαστηρίου Ζωγραφικής/Εικαστική Πορεία προς τις Πρέσπες διερεύνησαν τη θέση.
«Στο πλαίσιο της Εικαστικής Πορείας προς τις Πρέσπες, μιας δράσης του 1ου Εργαστηρίου του Δημιουργικού μέρους του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και της συμμετοχής της Σχολής στο πρόγραμμα LIFE ARCPROM αποφασίστηκε και έγινε η εκταφή της αρκούδας. Το καλοκαίρι του 2020 δόθηκαν από το ΥΠΕΝ οι αδειοδοτήσεις, εγκρίθηκε η δράση από τον Φορέα Διαχείρισης και οργανώθηκε μια ομάδα που υλοποίησε την εκταφή του ζώου» λέει ο κ. Ζιώγας. Τα οστά του ζώου στάλθηκαν στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης για να καθαριστούν από το λίπος και άλλα υπολείμματα και να στερεωθούν και όταν επιστράφηκαν, την ανασύσταση του σκελετού ανέλαβε τον Οκτώβριο του 2023 η Μίλιτσα Ίβοβιτς, δρ Ζωολογίας με τον συνεργάτη της Κωνσταντίνο Μαυραγάνη.
«Ήταν μια πολύ ιδιαίτερη εμπειρία» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ.΄Ιβοβιτς η οποία έχει ανασυνθέσει σκελετούς από δελφίνι, φώκια, χελώνα και πουλιών αλλά ήταν η πρώτη φορά που ασχολήθηκε με αρκούδα.
«Υπολογίζω ότι τα κόκκαλα ήταν από 120 έως 200 όμως έλειπαν πολλά, ιδιαίτερα μικρά κοκκαλάκια στα χέρια και τα πόδια του ζώου τα οποία μάλλον έγιναν τροφή από αλεπούδες και τσακάλια» λέει η κ.Ίβοβιτς η οποία χρειάστηκε δεκάδες ώρες δουλειάς για να αποκαταστήσει τον σκελετό δουλεύοντας στον χώρο όπου τον φιλοξενεί, το κτίριο του πρώην Δημοτικού Σχολείου Ψαράδων.
«Ήταν ένα μεγάλο παζλ, με πολύ βαριά όμως κομμάτια, το οποίο ξεκίνησα χωρίζοντας πρώτα τα κόκκαλα σε δεξιά και αριστερή πλευρά. Αν και έλειπαν πολλά, αποφασίσαμε να μην τα αντικαταστήσουμε με κάποιο τρόπο αλλά να αφήσουμε τα κενά, εκτός από τα μπροστινά δόντια που φτιάξαμε όσα έλειπαν».
Ο σκελετός της αρκούδας τοποθετήθηκε σε μια στάση δυναμική, με κίνηση σαν να περπατάει και το κεφάλι στραμμένο λίγο δεξιά.
«Είχα βάλει τρεις στόχους, πρώτον αυτό που θα φτιάξω να είναι όμορφο, δεύτερο να είναι σωστό ανατομικά και τρίτο να είναι γερό, κυρίως όσον αφορά την ισορροπία του» ξεκαθαρίζει η δρ Ζωολογίας.
Τους επόμενους μήνες, σύμφωνα με τον συντονιστή της διαδικασίας κ.Ζιώγα, θα διαμορφωθεί ένα σημείο ενημέρωσης για το γεγονός και «ενδυνάμωσης για όλες και όλους που πιστεύουμε ότι η συνύπαρξη είναι εφικτή και η εξόντωση είναι αυτό που είναι: στυγνή δολοφονία».
Το έργο LIFE ARCPROM έχει στόχο τη βελτίωση της συνύπαρξης ανθρώπου – αρκούδας σε τέσσερα Εθνικά Πάρκα της N. Eυρώπης, τρία στην Ελλάδα και ένα στην Ιταλία, ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2019 και θα έχει διάρκεια 5 χρόνων. Εταίροι του έργου είναι τέσσερα Εθνικά Πάρκα (Πρεσπών, Β.Πίνδου, Οροσειράς Ροδόπης και Majella), δύο πανεπιστήμια (Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας), και δύο περιβαλλοντικές οργανώσεις (Καλλιστώ και WWF Iταλίας).
