Η ζωή επέστρεψε στους κανονικούς της ρυθμούς στην Ισπανία και στην Πορτογαλία μετά το μαζικό μπλακ άουτ που παρέλυσε προχθές την Ιβηρική Χερσόνησο, αφήνοντας κυβερνήσεις, εταιρείες και ειδικούς να αναζητούν τα αίτια.
Τα ερωτήματα πυκνώνουν και μπορεί να χρειαστεί να περάσουν εβδομάδες μέχρι να δοθεί επίσημη εξήγηση για το μπλακ άουτ, που άφησε για πάνω από 12 ώρες χωρίς ρεύμα περίπου 55 εκατ. ανθρώπους στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, προκαλώντας τεράστια προβλήματα στις μεταφορές, στις τηλεπικοινωνίες και στην υγειονομική περίθαλψη και, πιθανώς, τον θάνατο τριών ανθρώπων.
Πώς συνέβη το μπλακ άουτ σε Ισπανία και Πορτογαλία;
Ορισμένες αρχικές αναφορές υποδήλωναν ότι ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» μπορεί να ευθύνεται για το μαζικό μπλακ άουτ βάσει δήλωσης που αποδίδεται στον πορτογαλικό φορέα εκμετάλλευσης του δικτύου REN.
Σε ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως καταιγίδες και καύσωνες, τα καλώδια που μεταφέρουν ηλεκτρική ενέργεια από πάνω μπορεί να παρουσιάζουν ταλαντώσεις, κάτι που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα με τους αγωγούς, ιδιαίτερα σε παλαιότερο και λιγότερο συντηρημένο εξοπλισμό.
Ωστόσο, ο καιρός στην Ισπανία ήταν φυσιολογικός τη Δευτέρα. Την Τρίτη η REN διέψευσε ότι έκανε τη δήλωση, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες. Η πορτογαλική κυβέρνηση απέδωσε την αιτία σε ένα ανεξήγητο πρόβλημα μετάδοσης ηλεκτρικής ενέργειας. «Στην Πορτογαλία, δεν έχουμε πληροφορίες σχετικά με κυβερνοεπίθεση ή εχθρική ενέργεια σε αυτό το στάδιο», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Αντόνιο Λεϊτάο Αμάρο, ο οποίος δήλωσε στο CNN Portugal ότι φαίνεται να υπήρξε πρόβλημα στη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας.
Έπαιξαν ρόλο οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο μπλακ άουτ στην Ιβηρική;
Το πιθανότερο σενάριο για το μαζικό μπλακ άουτ σύμφωνα με ορισμένους φέρνει στο προσκήνιο τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τους στόχους για μηδενικούς ρύπους των δύο χωρών, καθώς η Ισπανία και η Πορτογαλία τροφοδοτούν τα δίκτυά τους με μεγάλες ποσότητες αιολικής και ηλικιακής ενέργειας και ηγούνται των τεχνολογιών αυτών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η διαχειρίστρια του εθνικού δικτύου της Ισπανίας Red Eléctrica de España (REE) απέκλεισε το ενδεχόμενο κυβερνοεπίθεσης και εστιάζει σε τεχνικές αστοχίες στο δίκτυο υψηλής τάσης, πιθανώς στη νότια Γαλλία ή στην ενδοχώρα της Ισπανίας, οι οποίες προκάλεσαν απότομη πτώση στη συχνότητα του δικτύου, με αποτέλεσμα την αποσύνδεση της Ιβηρικής Χερσονήσου από το ευρωπαϊκό δίκτυο. Η παραγωγή από φωτοβολταϊκά μειώθηκε κατά 50% μέσα σε πέντε λεπτά, συντελώντας στην κατάρρευση του συστήματος.
Η REE εντόπισε δύο επεισόδια απώλειας παραγωγής -πιθανότατα από φωτοβολταϊκά- στη νοτιοδυτική Ισπανία, τα οποία προκάλεσαν αποσύνδεση από τη διασύνδεση με τη Γαλλία και κατάρρευση του ισπανικού και ακολούθως του πορτογαλικού συστήματος.
Κάποιοι σχολιαστές υπέθεσαν ότι το δίκτυο θα μπορούσε να έχει υπερφορτωθεί από την ποσότητα του διαθέσιμου ανέμου και του ήλιου, καθώς οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι πιο διαλείπουσες από άλλες μορφές ενέργειας και οι ξαφνικές διακυμάνσεις στην ηλιοφάνεια ή στον άνεμο μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα.
Ωστόσο, όπως σημειώνει η βρετανική εφημερίδα Guardian, δεν φαίνεται να ισχύει αυτό. «Η φύση και η κλίμακα της διακοπής καθιστούν απίθανο ο όγκος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να ήταν η αιτία, με το ισπανικό δίκτυο να υπόκειται συχνότερα σε πολύ μεγάλους όγκους τέτοιας παραγωγής», δήλωσε ο Ντάνιελ Μουίρ, ανώτερος αναλυτής ενέργειας στην Ευρώπη στην S&P Global. Ο ισπανικός διαχειριστής του δικτύου δήλωσε την Τρίτη πως υπήρξαν δύο γεγονότα παρόμοια με απώλεια παραγωγής ενέργειας ακολουθούμενα από μια τεράστια απώλεια ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η οποία είχε αποσταθεροποιήσει το δίκτυο. Είπαν ότι ήταν «πολύ πιθανό» το πρώτο από αυτά τα γεγονότα να ήταν μια ξαφνική απώλεια ηλιακής ενέργειας.
Είναι πιο επιρρεπή σε αστοχίες τα δίκτυα που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας;
Μπλακ άουτ μπορούν να συμβούν ανεξάρτητα από τον τύπο ενέργειας που τροφοδοτεί το δίκτυο. Το 2003 υπήρξε μια σημαντική διακοπή ρεύματος στο Λονδίνο, όταν το δίκτυο τροφοδοτούνταν κυρίως από ορυκτά καύσιμα. Όπως αποδείχθηκε, προκλήθηκε από έναν ελαττωματικό μετασχηματιστή και ένα εσφαλμένα εγκατεστημένο ρελέ προστασίας.
Το μπλακ άουτ το 2019 στη Βρετανία προκλήθηκε από δύο βλάβες στον εξοπλισμό ενός αιολικού πάρκου και ενός σταθμού παραγωγής ενέργειας από φυσικό αέριο, οι οποίες συνέβησαν από πτώση κεραυνού σε κύκλωμα μετάδοσης βόρεια του Λονδίνου. Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, τα προβλήματα προκλήθηκαν από μηχανικές βλάβες. Το 2003 ένα πρόβλημα με μια υδροηλεκτρική γραμμή μεταξύ Ιταλίας και Ελβετίας προκάλεσε μεγάλη διακοπή ρεύματος σε όλη την ιταλική χερσόνησο για περίπου 12 ώρες.
«Μπλακ άουτ αυτής της κλίμακας έχουν συμβεί σε πολλά μέρη του κόσμου όλα αυτά τα χρόνια, σε συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιούν ορυκτά καύσιμα, πυρηνική ενέργεια, υδροηλεκτρική ενέργεια ή μεταβλητές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Δεν έχει σημασία από πού προμηθεύεστε την ενέργεια: πρέπει να κάνετε σωστά τη μηχανική για να διασφαλίσετε ανθεκτικά αποθέματα ηλεκτρικής ενέργειας», δήλωσε ο Κιθ Μπελ, καθηγητής Ηλεκτρονικής και Ηλεκτρικής Μηχανολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στράθκλαϊντ.
Το ισπανικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας υπόκειται σε αναβαθμίσεις, καθώς δεν είναι σε θέση να μεταφέρει την απαιτούμενη ανανεώσιμη ενέργεια. Ειδικοί έχουν δηλώσει ότι οι αναβαθμίσεις του δικτύου δεν έχουν ανταποκριθεί στον ρυθμό εισφοράς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
«Δεν μπορούμε να πούμε ότι οι υψηλές ποσότητες αιολικής και ηλιακής ενέργειας προκάλεσαν τη διακοπή ρεύματος – τις προηγούμενες ημέρες βλέπαμε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα. Αλλά οι μεγαλύτερες ποσότητες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να έχουν καταστήσει πιο δύσκολη την απορρόφηση μιας διαταραχής συχνότητας. Υπάρχουν πολλές πιθανότητες πίσω από το τι μπορεί να προκαλέσει αυτές τις διαταραχές: ένα σφάλμα στο σύστημα ή μια αδύναμη γραμμή μεταφοράς. Είναι ένα μάθημα για άλλες χώρες: πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες επενδύσεις σε μετατροπείς που σχηματίζουν δίκτυο, οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν στη σταθεροποίηση του δικτύου», σημείωσε ο Πρατίκσα Ράμντας, ανώτερος αναλυτής στη Rystad Energy.
Η αδράνεια του συστήματος
Όπως σημειώνουν ειδικοί, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια έχουν υψηλή αδράνεια – ο όρος που περιγράφει την αντίσταση ενός δικτύου στις αλλαγές συχνότητας. Τα δίκτυα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες, έχουν χαμηλή αδράνεια, η οποία, όταν δεν μετριάζεται, μπορεί να τα κάνει λιγότερο ανθεκτικά σε αιφνίδιες διαταραχές.
«Οι τεχνικές αλλαγές σημαίνουν ότι το σύστημα έχει πλέον λιγότερη αδράνεια, επομένως οι ανισορροπίες πρέπει να διορθώνονται πιο γρήγορα», λέει ο καθηγητής Φυσικής και Ενεργειακής Μετεωρολογίας στο Πανεπιστήμιου του Ρέντινγκ, Ντέιβιντ Μπρέισο.
«Τα περιστατικά μπλακ άουτ, όταν συμβαίνουν, είναι πιθανό να γίνουν πιο σημαντικά και εκτεταμένα. Το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας αλλάζει γρήγορα – ωθούμενο από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ηλεκτροδότηση και τις τεράστιες επενδύσεις. Ωστόσο, είναι περιορισμένες οι έρευνες σχετικά με το πώς η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει τα μελλοντικά συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας ή πώς να σχεδιάσουμε δίκτυα που είναι πραγματικά ισχυρά», πρόσθεσε.
Ειδικοί σημειώνουν ότι το μαζικό μπλακ άουτ στην Ισπανία και στην Πορτογαλία υπογραμμίζει την ανάγκη για επενδύσεις σε αποθήκευση ενέργειας, όπως μπαταρίες και αντλησιοταμιευτικά συστήματα, καθώς και την ενίσχυση των διασυνδέσεων με γειτονικές χώρες. Επιπρόσθετα, συνιστάται η υιοθέτηση τεχνολογιών, ικανών να σταθεροποιούν το δίκτυο, όπως οι «inverters», οι οποίοι προσομοιώνουν την αδράνεια των παραδοσιακών μονάδων παραγωγής.
