Ας δούμε δύο σχεδόν αθέατες πτυχές του κοινωνικού μας βίου, που όμως έχουν άμεση σχέση με τις εξελίξεις των δύο τελευταίων δεκαετίες και μεγάλες επιπτώσεις στην οικονομία.
Η πρώτη είναι ο μεγάλος αριθμός εργαζομένων που βγαίνουν σε πρόωρη σύνταξη. Ποιος αντέχει άραγε να περιμένει να βγει στα 65 και τα 67 του χρόνια; Κι εκεί που έχουν φτάσει οι μισθοί, μία μικρή σύνταξη μοιάζει καλύτερη. Κι έχεις και το κεφάλι σου ήσυχο από τις εργασιακές συνθήκες που επιβαρύνονται συνέχεια.
Θα μπορεί άραγε το ασφαλιστικό σύστημα να πληρώνει μακροχρόνια όλες τις συντάξεις όσο θα μειώνονται οι εισφορές και οι εργαζόμενοι.
Η δεύτερη είναι πιο κοντινή μας και είναι σε εξέλιξη. Οι επιπτώσεις της πανδημίας στην υγεία των ανθρώπων, οι οποίες αναμένεται να διατηρούνται για καιρό, πώς θα αντιμετωπίζονται από το σύστημα Υγείας και από πού θα χρηματοδοτούνται οι μακροχρόνιες θεραπείες. Όταν έχει νοσήσει ο μισός πληθυσμός μιας χώρας, ποιες θα είναι οι μακροχρόνιες ανάγκες των συστημάτων πρόνοιας;
Τέτοια ερωτήματα, δεν απαντιώνται σε εθνικό επίπεδο και μόνο αφού έχουν παγκόσμιες διαστάσεις. Υπάρχουν όμως ως ερωτήματα. Κι αν παρακάμπτονται αυτή την περίοδο είναι γιατί υπάρχουν μεγαλύτερες προκλήσεις όπως οι συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Ή γιατί κανείς δεν είναι έτοιμος ή δεν θέλει να τα απαντήσει.
Αρχίζουμε και καταλαβαίνουμε σταδιακά ότι τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα στο μέλλον ακόμα κι αν ξεπεραστούν οι κρίσεις ή μειωθούν οι συνέπειές τους.
Παρ’ όλα αυτά, χρέος της πολιτικής και των ενεργών πολιτών είναι να θέσουν τις αρχές για την αντιμετώπιση των κρίσεων και το πλαίσιο αρχών και αξιών μέσα από το οποίο θα επιλεγούν οι λύσεις.
Κι αυτό δεν διαφαίνεται. Είτε μιλάμε με όρους προ των κρίσεων, είτε χρησιμοποιούμε περισσότερα ευχολόγια από όσα ταιριάζουν με την πραγματικότητα. Η βαθιά μας επιθυμία όμως για «επιστροφή στην κανονικότητα» δεν πρέπει να μας αποκρύβει το όλο και πιο βασανιστικό ερώτημα που είναι η σχέση της ανακατανομής του πλούτου προς την ισότητα και η ανάγκη για δημοκρατία και δικαιοσύνη. Αυτά είναι τα μεγάλα ερωτήματα της εποχής μας. Όπως ήταν και σε παλιότερες εποχές στις οποίες οι πολίτες κλήθηκαν να κάνουν κρίσιμες επιλογές.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
