Από τον κόσμο του θεάματος και του πολιτισμού έχουμε το τελευταίο διάστημα πολύ συγκεκριμένες καταγγελίες για βιασμούς, σεξουαλική βία και παρενόχληση εντός του χώρου και του πλαισίου της εργασίας, θέμα που απασχολεί έντονα την κοινή γνώμη.
Όταν λέμε ότι οι καταγγελίες είναι συγκεκριμένες, δεν εννοούμε ότι είναι περιορισμένες, αλλά ότι περιγράφονται συγκεκριμένα αδικήματα. Δεν είναι ούτε φλερτ μεταξύ συναδέλφων, ούτε τσακωμός γιατί δεν πάει καλά ένας ρόλος, ούτε παρεξηγήσεις, αλλά εγκλήματα.
Το ότι πρόκειται για καταγγελίες εγκλημάτων και ποινικών αδικημάτων, δεν σημαίνει, όμως ότι αρκεί να πούμε «είναι υπόθεση της Δικαιοσύνης», γιατί δεν είναι μόνο έτσι. Προφανώς και θα ασχοληθεί η Δικαιοσύνη, είναι βέβαιο, όμως, ότι αφορά και άλλα θύματα, τα οποία ίσως και να μη μιλήσουν ποτέ.
Πέρα από την ανάγκη να υπάρχει χώρος για να μιλήσει όποιος ή όποια δεν έχει φωνή- που είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει αυτός ο χώρος και ίσως αυτό θα πρέπει να γίνει και προτεραιότητα- ο προβληματισμός για τον επαγγελματικό αυτό χώρο πρέπει να μας οδηγήσει και σε ένα δεύτερο επίπεδο παρεμβάσεων.
Τα αδικήματα που καταγγέλλονται έχουν να κάνουν με την εκμετάλλευση ανθρώπου. Αυτή άλλωστε είναι και η ουσία της σεξουαλικής παρενόχλησης. Κάποιος που έχει εξουσία εγκληματεί εναντίον κάποιου που έχει ανάγκη.
Η πρώτη παρέμβαση που πρέπει να γίνει στο χώρο της πολιτιστικής δημιουργίας και παραγωγής είναι η εκ νέου καθιέρωση ενός επαγγελματικού πλαισίου που θα σέβεται την εργασία και τον εργαζόμενο.
Πρόκειται για εργασία που έχει κανόνες και αμοιβές. Κι αυτό το πλαίσιο μετά τη δεκαετία του 2000 φαίνεται ότι διαλύθηκε. Είναι αξιοσημείωτο ότι όλα αυτά γίνονται κυρίως στο θέατρο στο οποίο μοιάζει να χάθηκαν βασικοί κανόνες επαγγελματισμού.
Καμία παράσταση δεν μπορεί να ανεβαίνει χωρίς επαγγελματικούς κανόνες και νόμιμες αμοιβές. Εκτός αν πρόκειται για μη κερδοσκοπικές παραστάσεις στις οποίες εξ αρχής θα περιγράφεται κι εκεί το πλαίσιο.
Η δεύτερη παρέμβαση έχει να κάνει με την κίνηση από τα κάτω, από τους ηθοποιούς, τους συντελεστές ενός έργου που θα πρέπει να βρουν και την ανάλογη υποστήριξη.
Δεν πρέπει να εργάζονται ανταλλάσσοντας δουλειά με δουλειά: Θα δουλέψω αυτή τη φορά χωρίς να πληρωθώ, για να έχω την επόμενη φορά ίσως την ευκαιρία να πληρωθώ.
Αυτά τα δίκτυα, οι παρέες, οι ανταλλαγές πρέπει να σπάσουν. Άλλωστε δεν αποδίδουν πια, είναι φανερό ότι δεν παράγεται κανένα καλλιτεχνικό αποτέλεσμα από τέτοιες λογικές.
Προφανώς και κατανοώ τη δύσκολη πραγματικότητα για μία τέτοια συζήτηση. Σε μία χώρα που υμνείται η μαύρη εργασία, η υποαπασχόληση και οι αρπαχτές των επιχειρηματιών, δεν μπορεί να μείνει αλώβητος ο πολιτισμός. Φαίνεται όμως ότι στον χώρο των καλλιτεχνικών παραγωγών έχουν ξεφύγει τα πράγματα και έχει χαθεί η κανονικότητα του επαγγελματισμού.
Κανένας εργαζόμενος στον πολιτισμό και το θέαμα δεν πρέπει να αισθάνεται θύμα και εξαρτώμενος.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
