Καθώς ο κορωνοϊός ο οποίος προκαλεί τη νόσο Covid-19, εξαπλώνεται στην Ελλάδα και σε όλον τον κόσμο, οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν εμβόλιο και φάρμακα που να τον σταματούν, αλλά και να δώσουν απαντήσεις σε διάφορα «μυστήρια» που τον αφορούν.
Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά ερωτήματα, για τα οποία δεν υπάρχει ακόμη σαφής απάντηση:
Πόσο παραμένει ο ιός σε επιφάνειες και στον αέρα;
Δεν υπάρχει ακόμη ξεκάθαρη απάντηση. Σύμφωνα με μία πολύ μικρή επιστημονική προδημοσίευση (δεν έχει ακόμη περάσει από το «φίλτρο» του ελέγχου άλλων επιστημόνων), που έγινε προ ημερών στο medRxiv, ο ιός μπορεί να ζήσει στον αέρα έως τρεις ώρες, πάνω σε χαρτονένιες επιφάνειες (π.χ. συσκευασιών) έως 24 ώρες, ενώ πάνω σε επιφάνειες πλαστικές και από ανοξείδωτο χάλυβα επί δύο έως τρεις ημέρες. Μία άλλη έρευνα, που είχε δημοσιευθεί στο ιατρικό περιοδικό «Journal of Hospital Infection», σύμφωνα με το «Science», βρήκε ότι ο συγγενικός κορωνοϊός που προκαλεί τη νόσο SARS μπορεί να ζήσει έως εννέα ημέρες πάνω σε μη πορώδεις επιφάνειες όπως το πλαστικό και ο ανοξείδωτος χάλυβας (οι ιοί της γρίπης επιβιώνουν έως περίπου 48 ώρες).
Πόσο αποτελεσματικά σταματά η απολύμανση την εξάπλωση του ιού;
Η καλή είδηση είναι ότι τα κοινά αντισηπτικά και απολυμαντικά, όπως το το διάλυμα αιθανόλης σε περιεκτικότητα 62%-71% και η χλωρίνη, μπορούν να αδρανοποιήσουν άλλους κορωνοϊούς πάνω σε χέρια ή επιφάνειες εσωτερικού χώρου μέσα σε ένα λεπτό. Εκτιμάται ότι το ίδιο συμβαίνει και με τον νέο κορωνοϊό.
Τα πράγματα είναι λιγότερο ξεκάθαρα για τους εξωτερικούς χώρους. Στην Κίνα, στη Ν. Κορέα και στην Ιταλία έχει γίνει απολύμανση σε εξωτερικούς χώρους με ευρεία χρήση χλωρίνης. Είναι όμως ασαφές κατά πόσο όντως η χλωρίνη καταστρέφει τον ιό πάνω στις εξωτερικές επιφάνειες και πολύ περισσότερο στον αέρα, καθώς -μεταξύ άλλων- η χλωρίνη διασπάται από την υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου, για την οποία παρεμπιπτόντως υπάρχουν ενδείξεις ότι η ίδια καταστρέφει τους κορωνοϊούς. Οι επιστήμονες είναι επιφυλακτικοί για την κατάχρηση χλωρίνης ως απολυμαντικού, καθώς μπορεί να ερεθίσει τους πνεύμονες και να δημιουργήσει πρόβλημα, ιδίως σε όσους ψεκάζουν το απολυμαντικό.
Ο Κινέζος επιστήμονας Ζανγκ Λιουμπό του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Κίνας προειδοποίησε πρόσφατα το κοινό ότι «οι εξωτερικές επιφάνειες, όπως οι δρόμοι, οι πλατείες και τα πάρκα, δεν πρέπει να ψεκάζονται συνεχώς με απολυμαντικά, επειδή ο ψεκασμός σε μία μεγάλη περιοχή κατ’ επανάληψη μπορεί να προκαλέσει περιβαλλοντική ρύπανση και πρέπει να αποφεύγεται». Είναι πάντως πιθανότερο να κολλήσει κανείς τον κορωνοϊό από μία εσωτερική παρά από μία εξωτερική επιφάνεια.
Εξάλλου, μία νέα έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό JAMA (Journal of Medical Association), ανίχνευσε για πρώτη φορά τον νέο κορωνοϊό στα κόπρανα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να εξαπλωθεί από όσους δεν πλέουν καλά τα χέρια τους μετά την τουαλέτα. Πάντως, προς το παρόν δεν υπάρχει ένδειξη ότι ο ιός εξαπλώνεται από το πόσιμο νερό ή το νερό της πισίνας.
Γιατί τα παιδιά αρρωσταίνουν σπάνια;
Κανείς δεν ξέρει με σιγουριά γιατί τα παιδιά -αντίθετα με τη γρίπη- είναι απίθανο να αρρωστήσουν σοβαρά και να πεθάνουν από την Covid-19. Πρόσφατη έρευνα Αμερικανών επιστημόνων, που μελέτησε τα κρούσματα στην Κίνα, βρήκε ότι τα παιδιά έχουν την ίδια πιθανότητα να μολυνθούν με τον νέο ιό, αλλά πολύ μικρότερη να εκδηλώσουν σοβαρά συμπτώματα. Κάτι ανάλογο, αν και όχι στον ίδιο βαθμό, είχε παρατηρηθεί στις άλλες δύο επιδημίες από κορωνοϊούς (SARS και MERS).
«Κανένας δεν έχει καλή απάντηση στο ερώτημα τι προστατεύει τα παιδιά», δήλωσε η καθηγήτρια ανοσοβιολογίας Ακίκο Ιβασάκι της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γιέηλ των ΗΠΑ, σύμφωνα με το «New Scientist». Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι επειδή το ανοσοποποιητικό σύστημα των παιδιών βρίσκεται ακόμη σε φάση ανάπτυξης, δεν υπεραντιδρά με αυτοκαταστροφικό τρόπο στον νέο ιό, κάτι που -αντίθετα- μπορεί να συμβεί στους ενήλικες. Αυτό έχει ως συνέπεια το οξύ αναπνευστικό σύνδρομο, την απειλητική για τη ζωή βλάβη στους πνεύμονες και τη σοβαρή δύσπνοια λόγω έλλειψης επαρκούς οξυγόνου. Τα παιδιά παράγουν χαμηλά επίπεδα κυτοκινών που προκαλούν φλεγμονή, πράγμα που ίσως προστατεύει τους πνεύμονές τους. Από την άλλη, αυτό δεν εξηγεί γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών αντιδρά διαφορετικά στη γρίπη από ό,τι στους κορωνοϊούς.
Η κατανόηση του «μυστηρίου» των παιδιών μπορεί να βοηθήσει και τους ενήλικες. «Αν μπορέσουμε κάπως να μιμηθούμε το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών, με φάρμακα ή άλλη θεραπεία, ίσως (η Covid-19) γίνει απλώς μία ήπια λοίμωξη ακόμη και στους μεγάλους», ανέφερε η δρ Ιβασάκι.
Όμως, η σχετική προστασία που έχουν τα παιδιά δεν σημαίνει ότι τα ίδια δεν εξαπλώνουν τον ιό, γι’ αυτό οι γονείς πρέπει να επαγρυπνούν. Και γι’ αυτό, άλλωστε, κλείνουν τα σχολεία.
Κορωνοϊός και ρύπανση – ποια θα είναι η επίπτωση της νόσου στο περιβάλλον και στην κλιματική αλλαγή;
Η δραματική μείωση των αεροπορικών και άλλων μετακινήσεων, μεταξύ των χωρών και στο εσωτερικό τους, αναμένεται ότι θα λειτουργήσει θετικά για το περιβάλλον, βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, καθώς θα περιορίσει τη χρήση ορυκτών καυσίμων και θα μειώσει τα «αέρια του θερμοκηπίου» που επιβαρύνουν την άνοδο της θερμοκρασίας. Από την άλλη, όμως, ;μαζική παραμονή τόσων ανθρώπων στο σπίτι τους -σχεδόν σε όλη τη γη- θα αυξήσει τη χρήση ενέργειας, ιδίως ηλεκτρισμού, πράγμα που θα λειτουργήσει αρνητικά για το περιβάλλον, καθώς η παραγωγή ρεύματος απαιτεί καύσιμα και ρυπαίνει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Το πού θα γείρει η «ζυγαριά» είναι ασαφές και θα εξαρτηθεί από τις ιδιαίτερες κλιματικές και άλλες συνθήκες κάθε χώρας, κάτι πολύπλοκο για να γίνει ασφαλής πρόβλεψη. Επιμέρους εξελίξεις, όπως η αναμενόμενη αύξηση του ηλεκτρονικού εμπορίου (οι άνθρωποι θα ψωνίζουν περισσότερο από το σπίτι τους μέσω διαδικτύου) θα έχουν αβέβαιη επίπτωση στο περιβάλλον, καθώς τα προϊόντα θα πρέπει να φθάσουν στα σπίτια των καταναλωτών, με άλλα λόγια θα γίνει χρήση καυσίμων και εκπομπή ρύπων. Το «αποτύπωμα άνθρακα» του ηλεκτρονικού εμπορίου, ιδίως σε περίπτωση πανδημίας, είναι ένα θέμα προς μελέτη. Πάντως, από όσο πιο μακριά έρχονται οι ηλεκτρονικές παραγγελίες, τόσο επιβαρύνεται το περιβάλλον.
Γενικότερα, η μείωση της ζήτησης για προϊόντα και υπηρεσίες και η συνεπαγόμενη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο λόγω της πανδημίας «μεταφράζεται» κατ’ αρχήν σε λιγότερους ρύπους άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Ήδη, εκτιμάται ότι στην Κίνα, τη Νο1 χώρα σε εκπομπές άνθρακα, έχει υπάρξει μείωση τους κατά 25% τον τελευταίο μήνα. Όμως, όπως έχει δείξει η εμπειρία, μετά τη λήξη της κρίσης, γρήγορα οι ρύποι ανακάμπτουν, μαζί με τη βιομηχανική δραστηριότητα και την αυξημένη καταναλωτική δαπάνη, η οποία είχε συμπιεστεί προσωρινά.
