Οι Ευρωπαίοι ηγέτες βρίσκονται ενώπιον μιας από τις δυσκολότερες αποφάσεις από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία: αν θα αξιοποιήσουν τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση της ουκρανικής άμυνας, υπό το βάρος έντονων πιέσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και με το μέτωπο να παραμένει ενεργό.
Στη σημερινή κρίσιμη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες, οι «27» καλούνται να επιβεβαιώσουν τη δέσμευσή τους για εξεύρεση άμεσων και επαρκών πόρων υπέρ του Κιέβου. Η συζήτηση διεξάγεται σε μια συγκυρία κατά την οποία η Ουκρανία πιέζεται να αποδεχθεί εδαφικές παραχωρήσεις, ενώ η Ρωσία καταγράφει μικρές αλλά σταθερές προόδους στο πεδίο των επιχειρήσεων.
Την παραμονή της συνόδου, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν τόνισε ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι η στήριξη της Ουκρανίας αποτελεί κορυφαία πράξη ευρωπαϊκής άμυνας. «Δεν υπάρχει σημαντικότερη πράξη ευρωπαϊκής άμυνας από τη στήριξη της άμυνας της Ουκρανίας. Οι επόμενες ημέρες θα είναι καθοριστικές», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Η ίδια υπογράμμισε ότι η Ευρώπη οφείλει να αναλάβει μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική της ασφάλεια, σε έναν κόσμο που, όπως είπε, γίνεται όλο και πιο «επικίνδυνος και συναλλακτικός», προσθέτοντας ότι η επιλογή αυτή δεν είναι πλέον πολιτική προτίμηση αλλά αναγκαιότητα.
Οι δύο εναλλακτικές προτάσεις
Στις αρχές του μήνα, η φον ντερ Λάιεν παρουσίασε δύο πιθανούς δρόμους για τη χρηματοδότηση των αμυντικών και πολιτικών αναγκών της Ουκρανίας για την περίοδο 2026–2027:
– κοινό δανεισμό σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης – ή ένα «δάνειο αποζημιώσεων», με εγγύηση τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία εντός της ΕΕ.
Το δεύτερο σενάριο προκαλεί έντονες αντιδράσεις, κυρίως από το Βέλγιο, όπου φιλοξενούνται τα περισσότερα από τα περίπου 210 δισ. ευρώ ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν παγώσει στην Ένωση. Οι βελγικές αρχές εκφράζουν ανησυχία ότι, σε περίπτωση αποτυχίας του σχεδίου, η χώρα θα βρεθεί αντιμέτωπη με τεράστιες οικονομικές και νομικές συνέπειες.
Οι φόβοι εντείνονται μετά την ανακοίνωση της ρωσικής κεντρικής τράπεζας ότι διεκδικεί αποζημιώσεις ύψους 230 δισ. δολαρίων από την Euroclear, τον χρηματοπιστωτικό θεματοφύλακα με έδρα τις Βρυξέλλες. Παράλληλα, υπάρχει ανησυχία ότι φιλορωσικά δικαστήρια θα μπορούσαν να κινηθούν για την κατάσχεση δυτικών περιουσιακών στοιχείων ως αντίποινα.
Στήριξη από Ιταλία και επιφυλάξεις
Σημαντικός σύμμαχος του Βελγίου εμφανίζεται η Ιταλία. Η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι προειδοποίησε ότι η χρήση παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων χωρίς σαφή νομική βάση θα μπορούσε να προσφέρει στη Μόσχα «την πρώτη της νίκη από την έναρξη του πολέμου». Όπως και οι Βέλγοι, οι Ιταλοί θεωρούν τον κοινό δανεισμό της ΕΕ ασφαλέστερη λύση.
Η Μελόνι τόνισε πάντως ότι η Ρωσία οφείλει να πληρώσει για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, αλλά αυτό πρέπει να γίνει με τρόπο νομικά θωρακισμένο, ώστε να μην υπονομευθεί η ευρωπαϊκή αξιοπιστία.
Η στάση της Γερμανίας και το σχέδιο των 90 δισ.
Από την πλευρά του, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι θα συνεχίσει να εργάζεται για να καταστούν «αξιοποιήσιμα» έως και 90 δισ. ευρώ από τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Εκτίμησε μάλιστα τις πιθανότητες επίτευξης συμφωνίας στο «50/50».
Σύμφωνα με το υπό συζήτηση σχέδιο, η ΕΕ θα χορηγούσε στην Ουκρανία δάνειο ύψους 90 δισ. ευρώ, το οποίο θα αντλούνταν μέσω δανεισμού από την Euroclear. Το δάνειο θα αποπληρωνόταν μόνο εφόσον και όταν η Ρωσία κατέβαλλε αποζημιώσεις προς την Ουκρανία. Η Μόσχα, ωστόσο, χαρακτηρίζει το μέτρο «κλοπή» και έχει προαναγγείλει αντίποινα.
Πολιτικά εμπόδια και βέτο
Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι το «δάνειο αποζημιώσεων» αποτελεί τη μοναδική ρεαλιστική λύση, καθώς η χρήση του προϋπολογισμού της ΕΕ θα απαιτούσε ομοφωνία. Η Ουγγαρία έχει ήδη ξεκαθαρίσει ότι θα ασκήσει βέτο σε κάθε τέτοια προσπάθεια.
Αντιθέτως, το συγκεκριμένο δάνειο θα μπορούσε να εγκριθεί με πλειοψηφία κρατών-μελών, αν και αρκετοί αξιωματούχοι σημειώνουν ότι θα ήταν πολιτικά δύσκολο να προχωρήσει η διαδικασία χωρίς τη συναίνεση του Βελγίου.
