Αν στέκεσαι στις ουρές, στις τράπεζες, στις υπηρεσίες, βλέπεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Όχι τόσο γιατί μπορεί να υπάρχει ένας εκνευρισμός και μία δυσαρέσκεια για την υψηλή φορολόγηση ή τις ελλείψεις σε ανταποδοτικές υπηρεσίες ακόμα και από την ιδιωτική επιχειρηματικότητα που κανονικά και σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της θα έπρεπε να είναι πιο αποτελεσματική από το Δημόσιο. Αυτά λίγο πολύ έχουν γίνει κανονικότητα πια. Το ζήτημα που ξεχωρίζει είναι μία αίσθηση παραίτησης που πιάνεις στον αέρα, μια αποδοχή της κατάστασης, μία παραδοχή της μετριότητας και της έλλειψης μεγάλων προσδοκιών.
Παλιά άκουγες εκείνο το «έλα μωρέ, εγώ θα βγάλω το φίδι από την τρύπα» που εξέφραζε τον τύπο εκείνον του ατομικισμού του «ωχαδερφισμού». Σήμερα είναι μία ατομική στάση πάλι, αλλά αποφυγής της δύσκολης κατάστασης και της καταφυγής σε έναν προσωπικό κόσμο ασφάλειας και ατομικής ευημερίας.
Υπάρχουν κι εκείνοι προφανώς που αντιδρούν, που καταγγέλλουν, που υπογράφουν φόρμες παραπόνων, αλλά πολλοί μοιάζει να αποφεύγουν πια τη διαμαρτυρία και περιορίζονται στο να κοιτάνε να κάνουν γρήγορα τη δουλειά τους και να αποσυρθούν από το πεδίο της έντασης και της δυσαρέσκειας.
Είναι ένα μίγμα παραίτησης και αποδοχής της πραγματικότητας έστω μέσα από την άρνησή της και εντέλει καταλήγει να είναι μία εντελώς ατομική στάση που τροφοδοτείται μόνο αν σε αυτό το ατομικό επίπεδο τα πράγματα είναι καλύτερα, αν υπάρχουν δηλαδή έσοδα και οικονομική ασφάλεια και η έκθεση σε κινδύνους και απρόοπτα είναι μειωμένη.
Αυτή η μορφή παραίτησης από το συλλογικό ενέχει κινδύνους για την κοινωνική συνοχή και προκαλεί ρήγματα στη δημοκρατία.
Από την άλλη πλευρά, απέναντι μπορεί να υπάρχει πολύς κόσμος που συσσωρεύει δυσαρέσκεια όταν βλέπει ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά, αλλά δεν έχει την ασφάλεια, τις εξασφαλίσεις ώστε να αγνοήσει την κατάσταση. Είναι κόσμος χωρίς έσοδα ικανά να προσφέρουν ευημερία και ασφάλεια και εκτεθειμένος σε κινδύνους. Κι αυτόν το κάνει ευάλωτο, αλλά ίσως και απρόσμενο στις αντιδράσεις του. Η πολλή δυσαρέσκεια σε μίγμα με την ανασφάλεια δεν είναι καλός δείκτης. Και όποιος αγνοεί το τι γίνεται μέσα στην κοινωνία σύντομα μπορεί να τη βρει και μπροστά του.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
