Η γρίπη των πτηνών εξαπλώνεται με νέους, ανησυχητικούς τρόπους, καθώς ο ιός H5N1 έχει μολύνει βοοειδή στις ΗΠΑ.
Το νέο ανησυχητικό γεγονός είναι πως ο ιός που προκαλεί τη γρίπη των πτηνών μεταδόθηκε από θηλαστικό σε άνθρωπο για πρώτη φορά. Οι ειδικοί πλέον, εκφράζουν φόβους ενδεχόμενης μετάλλαξης που θα σημαίνει ραγδαία εξάπλωση μεταξύ των ανθρώπων.
Την Παρασκευή, προειδοποίηση για το ζήτημα εξέδωσε το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ, απευθυνόμενο σε γιατρούς και κρατικές υπηρεσίες υγείας στη χώρα. Το μήνυμα περιέγραφε πώς ένας εργαζόμενος σε φάρμα γαλακτοπαραγωγής στο Τέξας είχε προσβληθεί από τον H5N1, το εξαιρετικά μολυσματικό στέλεχος της γρίπης των πτηνών που κυκλοφορεί αυτή τη στιγμή σε όλο τον κόσμο. Ο εργάτης είχε κολλήσει τον ιό, προφανώς, από τα βοοειδή της φάρμας. Η προειδοποίηση του CDC ζητούσε από τους γιατρούς να είναι σε επαγρύπνηση και να εξετάζουν το ενδεχόμενο του H5N1 σε οποιονδήποτε ασθενή εμφανίζει οξεία αναπνευστικά συμπτώματα ή πονόλαιμο και είχε πρόσφατα έρθει σε επαφή με ζώα.
Σε όλο τον κόσμο, οι ιολόγοι ανταποκρίθηκαν στην είδηση με διάφορους βαθμούς συναγερμού. Αν και αυτό είναι το δεύτερο επιβεβαιωμένο κρούσμα μόλυνσης από τον H5N1 στις ΗΠΑ τα τελευταία δύο χρόνια -το 2022, ένας εργαζόμενος σε μια φάρμα πουλερικών στο Κολοράντο το προσβλήθηκε από μολυσμένα πτηνά- φαίνεται να είναι το πρώτο γνωστό κρούσμα του ιού που μεταφέρθηκε από άλλο θηλαστικό στον άνθρωπο.
Ανησυχία για πιθανή μετάλλαξη που θα μεταδίδεται ευκολότερα μεταξύ των ανθρώπων
Σύμφωνα με την επικεφαλής του Προγράμματος Βιοασφάλειας στο Ινστιτούτο Kirby στο Σύδνεϋ, δρ Raina MacIntyre, η μεγαλύτερη ανησυχία αφορά στο ότι καθώς ο ιός προσαρμόζεται όλο και περισσότερο στα θηλαστικά, θα αποκτήσει μεταλλάξεις που θα τον καταστήσουν «καλύτερα εξοπλισμένο» για να εξαπλωθεί μεταξύ των ανθρώπων. Μέχρι στιγμής, η απειλή για τη δημόσια υγεία από τον H5N1 ήταν ελάχιστη επειδή δεν μπορεί εύκολα να εισέλθει στα κύτταρα της ανθρώπινης μύτης και στόματος, αν και όταν ο ιός μολύνει ανθρώπους, μπορεί να είναι θανατηφόρος. «Ο ιός δεν μπορεί να μεταδοθεί εύκολα μεταξύ των ανθρώπων», λέει η δρ MacIntyre. «Το βασικό γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανθρώπινη πανδημία είναι μια μετάλλαξη, η οποία θα αλλάξει τη σχέση του ιού με ορισμένους υποδοχείς στην ανθρώπινη αναπνευστική οδό».
Ο H5N1 δεν είναι νέος ιός. Ανιχνεύτηκε για πρώτη φορά σε κοτόπουλα στη Σκωτία το 1959 και μεταξύ Ιανουαρίου 2003 και Δεκεμβρίου 2023 αναφέρθηκαν 882 κρούσματα σε ανθρώπους σε 23 χώρες στον κόσμο, με ποσοστό θνησιμότητας 52%. Ο υποτύπος που μόλυνε τον Τεξανό εργάτη φάρμας, γνωστός ως 2.3.4.4b, εξαπλώνεται στη φύση σε άνευ προηγουμένου κλίμακα τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Οι αναφορές δείχνουν ότι έχει προκαλέσει τον θάνατο εκατοντάδων εκατομμυρίων οικόσιτων ζώων και άγριων πτηνών από το 2020, ενώ τουλάχιστον 48 είδη θηλαστικών σε 26 χώρες έχουν επίσης προσβληθεί από τον ιό. Αυτό το στέλεχος του H5N1 έχει ήδη εξαπλωθεί τόσο πολύ που έχει φτάσει ακόμη και στην Ανταρκτική και έχει μολύνει είδη όπως αλεπούδες και πολικές αρκούδες.
Η δρ MacIntyre περιγράφει τις σπειροειδείς λοιμώξεις στα ζώα ως «πρωτοφανείς» και λέει ότι απαιτείται επείγουσα επιτήρηση για να διαπιστωθεί εάν ο H5N1 αρχίζει να εξαπλώνεται μεταξύ χοίρων ή κουναβιών, ζώων που έχουν παρόμοιο προφίλ υποδοχέων με τον άνθρωπο. «Παρακολουθώ τον H5N1 από το 1997 και η τρέχουσα κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική», λέει η ίδια. «Στο παρελθόν, οι επιδημίες του H5N1 σε πτηνά ήταν σποραδικές και εξαφανίζονταν μετά τη θανάτωση των μολυσμένων πουλερικών. Από το 2021, το μοτίβο έχει αλλάξει και μάλιστα αυξάνεται σταθερά». Σε αυτό το διάστημα, πολλά νέα είδη θηλαστικών έχουν μολυνθεί. «Μερικά από τα ζώα αυτά μπορεί να είναι κατάλληλοι ξενιστές γενετικής ανάμειξης για τη δημιουργία ενός στελέχους, μιας μετάλλαξης ικανής να προκαλέσει πανδημία στους ανθρώπους», λέει.
Τις τελευταίες εβδομάδες, υγειονομικοί αξιωματούχοι στις ΗΠΑ εντόπισαν την παρουσία H5N1 σε αγελάδες από 16 κοπάδια σε έξι πολιτείες, το μεγαλύτερο γνωστό ξέσπασμα σε βοοειδή, μέχρι σήμερα. Ωστόσο, η έρευνα αυτή τη στιγμή δείχνει ότι το ιικό φορτίο είναι μεγαλύτερο στο γάλα των ζώων, υπονοώντας ότι ο H5N1 μπορεί να εξαπλώνεται μέσω μολυσμένου εξοπλισμού, όπως είναι οι μηχανές αρμέγματος, παρά μέσω του αέρα, μια δίοδο μετάδοσης που θα ήταν πιο δύσκολο να μπλοκαριστεί. «Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πανικοβληθούμε. Νομίζω ότι πρέπει απλώς να είμαστε σε εγρήγορση», λέει ο Nadav Davidovitz, επιδημιολόγος και ειδικός στη δημόσια υγεία στο Πανεπιστήμιο Ben-Gurion του Negev στο Ισραήλ. «Πρέπει να επενδύσουμε σε πιο τακτική παρακολούθηση των ζώων και να δημιουργήσουμε ένα σύστημα ανταλλαγής δεδομένων σχετικά με αυτόν τον ιό».
Πολύ καλύτερα προετοιμασμένα τα συστήματα Υγείας για τον Η5Ν1, σε σχέση με τον SARS-CoV-2
Εάν υπάρξει νέα πανδημία, λέει η δρ MacIntyre, τα συστήματα δημόσιας υγείας σε όλο τον κόσμο είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένα να την αντιμετωπίσουν σε σύγκριση με το πώς ήταν απέναντι σε έναν πιο νέο ιό, όπως ήταν ο SARS-CoV-2 όταν εμφανίστηκε. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η γρίπη των πτηνών έχει αποτελέσει αντικείμενο εντατικής έρευνας επί δεκαετίες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ήδη μια λίστα με πιθανά υποψήφια εμβόλια για διάφορους υποτύπους H5N1 που θα μπορούσαν να παραχθούν μαζικά σε σύντομο χρονικό διάστημα. Το CDC αποκάλυψε ότι το στέλεχος που απομονώθηκε στον Τεξανό εργάτη φάρμας σχετίζεται στενά με δύο στελέχη H5N1 που μπορούν να αντιμετωπιστούν από υπάρχοντα υποψήφια εμβόλια.
«Η τελευταία επιδημία γρίπης των πτηνών μεταξύ των ανθρώπων ήταν το 2009 και τα εμβόλια ήταν διαθέσιμα έξι μήνες μετά τα πρώτα κρούσματα», θυμίζει η δρ MacIntyre. «Τώρα έχουμε πολλές νέες τεχνολογίες εμβολίων, τα οποία μπορούν να παραχθούν ακόμα πιο γρήγορα. Έχουμε επίσης αντιιικά φάρμακα που δρουν ενάντια σε όλα τα στελέχη της γρίπης. Ακόμα και το εμβόλιο για την εποχική γρίπη μπορεί να προσφέρει μια μικρή προστασία».
Πιο σημαντικός ο αντίκτυπος της γρίπης των πτηνών στην επισιτιστική ασφάλεια
Άλλοι ερευνητές επισημαίνουν ότι ο H5N1 παραμένει ένας ιός που προσαρμόζεται καλύτερα στα πτηνά και οι μεμονωμένες λοιμώξεις των εργατών σε αγροκτήματα δεν υποδηλώνουν ότι θα αποκτήσει ξαφνικά την ικανότητα να εξαπλώνεται γρήγορα μεταξύ των ανθρώπων ή ακόμα και των αγελάδων. «Τα δεδομένα της αλληλουχίας του ιού εξακολουθούν να δείχνουν ότι ο ιός είναι ιός των πτηνών, επομένως η πιθανότητα να επιμείνει [μακροπρόθεσμα] στα βοοειδή θα είναι χαμηλή», λέει ο Munir Iqbal, ο οποίος ηγείται μιας ερευνητικής ομάδας για τη γρίπη των πτηνών στο Ινστιτούτο Pirbright.
Αντίθετα, υποστηρίζουν, ο αντίκτυπος που έχει ήδη ο H5N1 στην επισιτιστική ασφάλεια, είναι ένα εξαιρετικά σπουδαίο θέμα. Ο Maurice Pitesky, ερευνητής στο UC Davis School of Veterinary Medicine, είπε στο WIRED ότι την περασμένη εβδομάδα, δύο από τις μεγαλύτερες εμπορικές εγκαταστάσεις πουλερικών στις ΗΠΑ ανέφεραν ξέσπασμα H5N1, με αποτέλεσμα την ευθανασία σχεδόν 4 εκατομμυρίων ορνίθων. Πέρυσι, παρόμοια κρούσματα κόστισαν στην κυβέρνηση των ΗΠΑ μισό δισεκατομμύριο δολάρια σε αποζημιώσεις στους παραγωγούς πουλερικών και προκάλεσαν άνοδο στην τιμή των αυγών. «Ο αντίκτυπος στα εμπορικά πουλερικά από άποψη ευημερίας, οικονομικής και επισιτιστικής ασφάλειας είναι άνευ προηγουμένου», λέει ο Pitesky. «Φαίνεται ότι δεν μπορούμε να το θέσουμε υπό έλεγχο και είμαστε κάπως λιγοστοί όσον αφορά το πόσο μακριά θα μπορούσε να διαδοθεί και να συνεχίσει να εξαπλώνεται σε ζώα φάρμας σε όλο τον κόσμο». Ως πρόσφατο παράδειγμα του τι μπορεί να ακολουθήσει, ο Pitesky επισημαίνει τα επαναλαμβανόμενα κρούσματα αφρικανικής πανώλης των χοίρων σε διάφορες ασιατικές χώρες την περασμένη δεκαετία, που αποδεκάτισαν τη βιομηχανία χοιροτροφίας.
Προς το παρόν, η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως ο αποτελεσματικότερος τρόπος για να κρατηθεί υπό έλεγχο η γρίπη των πτηνών είναι η καλύτερη επιτήρηση σε πληθυσμούς ζώων σε όλο τον κόσμο, για να κατανοήσουμε πώς και πού εξαπλώνεται ο H5N1.
Με πληροφορίες από το Wired
