Παρουσιάστηκε χτες το μεσημέρι, σε μία επιτυχημένη τηλε-εκδήλωση, από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το νεοσύστατο Εργαστήριο Μελέτης Κοινωνικών Θεμάτων, ΜΜΕ & Εκπαίδευσης του Τμήματος Νηπιαγωγών, το βιβλίο της δημοσιογράφου Αλεξίας Κουλούρη «Fake news. Ρητορική και Ερμηνείες» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σιδέρη.
Ομιλητές, η ευρωβουλευτής Άννα Ασημακοπούλου, η βουλευτής Μερόπη Τζούφη ο επικεφαλής του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Κώστας Τσουτσοπλίδης και η ίδια η συγγραφέας σε συντονισμό της καθηγήτριας Νικολέττας Τσιτσανούδη – Μαλλίδη ενώ από τη μεριά μου έγινε η προσέγγιση του θέματος των fake news μέσα από τη μετατροπή του σε πολιτικό εργαλείο στην επικοινωνία και ειδικά στην πολιτική σκηνή, σε έναν πιο στενό ορισμό δηλαδή.
Το βιβλίο έχει τη δική του μεθοδολογία και τεκμηριώνεται με σειρά από tweets του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και της εγχώριας πολιτικής μελετώντας το νέο αυτό φαινόμενο της αξιοποίησης των social media στην ισχυρή μετάδοση απόψεων, ιδεών, αλήθειας, μισής αλήθειας και πολλών ψευδών. Για να βρει χώρο όμως η επικοινωνία μέσω του twitter ή άλλο μέσο κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να έχει προηγηθεί μία ρήξη που σε έχει απομακρύνει από το χώρο της παραδοσιακής πολιτικής και το χώρο των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης.
Για να πάμε πιο πίσω, ελπίζοντας ότι θα βρούμε και κάποια αίτια, θυμίζω ότι το βασικότερο πολιτικό πρόβλημα στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες είναι η άνοδος της ακροδεξιάς, κυρίως μέσα από το παράδειγμα της Μ. Λεπέν στη Γαλλία, η οποία έκανε κάτι που δεν το περιμέναμε, κανονικοποίησε τον ακροδεξιό λόγο, σε βαθμό που σήμερα πολλοί να μην τον αναγνωρίζουν ως τέτοιο, και μετέτρεψε την πολιτική του απομονωτισμού σε μία όχι και τόσο αρνητική επιλογή, αποδεκτή ίσως ίσως από πολλούς.
Το σύνθημα που περίπου έλεγε «πρώτα τα συμφέροντα της Γαλλίας» προσαρμόστηκε και σε άλλες χώρες, ενέπνευσε κι άλλες πολιτικές δυνάμεις και κατά τη γνώμη μου είναι η βάση αν θέλουμε να μελετήσουμε το πώς γεννήθηκαν το Brexit, η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ιταλία, ο Όρμπαν στην Ουγγαρία, ή η ακροδεξιά της Γερμανίας. Η Μ. Λεπέν έδειξε με τα ποσοστά που έχει πάρει στις προεδρικές εκλογές ότι είναι δυνατόν να κάνεις πολιτική στο πλήθος, στις πλειοψηφίες βάζοντας πάνω από το ταξικό ζήτημα και τα ατομικά συμφέροντα, το εθνικό ζήτημα σε κόντρα ακόμα και με τη συνεργασία στην ΕΕ που είναι και κεντρική επιλογή των χωρών μας.
Το ερώτημα που τίθεται είναι, γιατί τόσο μεγάλα τμήματα της κοινωνίας απομακρύνονται από την παραδοσιακή πολιτική, ακόμα και από την ίδια την εκλογική διαδικασία; Κατά τη γνώμη μου, είναι αυτό που αποκαλείται κρίση αντιπροσώπευσης και έχει συντελεστεί πολύ πριν από την ίδια την προπαγάνδα κατά του πολιτικού συστήματος και των «ελίτ» που έκανε ο Τραμπ το 2016.
Και το αίτιο είναι η ρήξη με το κοινωνικό συμβόλαιο, η πίστη του πολίτη ότι το πολιτικό σύστημα εκπροσωπεί τα συμφέροντά του και ότι θα εξασφαλιστεί η διαρκής πρόοδος που οραματίστηκαν και υποσχέθηκαν οι πολιτικοί που έχτισαν το μεταπολεμικό θαύμα της Ευρώπης.
Ποιο είναι το κοινό στοιχείο συντηρητικών και προοδευτικών πολιτικών στην Ευρώπη μετά το 1945; Η πίστη στην πρόοδο και την ευημερία όλων. Η Ευρώπη όμως μετά το ’80 δεν είναι πια και η Ευρώπη για την πρόοδο όλων. Τα πρώτα ρήγματα με την ανεργία μέσα στις μεγάλες μητροπόλεις, με τη φτώχεια και τις ανισότητες, με τη διάλυση συχνά συλλογικών οραμάτων, οδηγεί και σε αναθεώρηση αυτού του κοινωνικού συμβολαίου.
Το «δεν πιστεύουμε τους πολιτικούς», κολλάει και με τον «δεν πιστεύουμε τα μέσα ενημέρωσης» γιατί θεωρούνται κομμάτι της ίδιας εξουσίας και οι ίδιοι οι πολιτικοί είναι καμιά φορά καναλάρχες και αυτή είναι η ζημιά που προκάλεσε ο μπερλουσκονισμός.
Κι εκεί κάπου ξεσπάει και η συζήτηση για το πιστεύουμε, τι πρέπει να πιστέψουμε και τι θα θέλαμε να πιστεύουμε. Κι αναδεικνύεται η πολιτική και η δημοσιογραφία ως μία απάντηση στα fake news. Αλλά είναι ένας δύσκολος δρόμος και η πολιτική και η δημοσιογραφία και για πολλούς είναι πιο εύκολο να ψηφίσεις ακόμα και κάποιον που σου λέει εμφανώς ψέμματα. Ευτυχώς αποδείχτηκε στις ΗΠΑ ότι δεν νικάει πάντα το ψέμα.
ΦΙΛΗΜΩΝ ΚΑΡΑΜΗΤΣΟΣ
